Bukowiec

Bukowiec

Wieś w gminie Mysłakowice, położona na wododziale Jedlicy i Karpnickiego Potoku, na wysokości 400-490 m. Otoczona wzniesieniami Wzgórz Karpnickich; od południa góruje nad Bukowcem kulminacja Średnicy (620 m), należąca już do Rudaw Janowickich.

Wieś należy do najstarszych osad Kotliny Jeleniogórskiej, była wzmiankowana już w roku 1305.

W XVIII wieku, podobnie jak w wielu miejscowościach regionu, rozwinęło się tu tkactwo chałupnicze. W końcu XVIII wieku wieś nabył pruski minister górnictwa hrabia Fryderyk Wilhelm von Reden. Później należała do wdowy po nim, Fryderyki (inicjatorki przeniesienia z Norwegii do Bierutowic kościoła Wang w 1824 roku). Gospodarowanie Redenów w Bukowcu uczyniło z tej miejscowości jedną ze wspanialszych rezydencji ówczesnej epoki.

Pierwsza wzmianka historyczna o właścicielach Bukowca podchodzi z roku 1717, gdy wieś należała do barona von Reibnitz (do roku 1744). Z tego okresu zda się pochodzić pałac, który pod koniec XVIII wieku von Reden przebudował w stylu klasycy stycznym. Plany tej przebudowy sporządził architekt Karol Gotfried Geissler, autor m.in. projektu pawilonu zdrojowego w Cieplicach.

Z okresu przebudowy pochodzi dorycki portal zdobiący wejście główne pałacu w Bukowcu. Budowla, dobrze utrzymana, jest obecnie siedzibą Wojewódzkiego Ośrodka Postępu Rolniczego.

Na przełomie XVIII i XIX wieku hrabia Reden założył na terenie Bukowca rozległy park krajobrazowy, zaliczany w połowie XIX wieku do najcenniejszych tego rodzaju obiektów w ówczesnym państwie pruskim. Był to jeden z wcześniej utworzonych parków tego typu na Śląsku – prace nad jego założeniem rozpoczęto w końcu lat siedemdziesiątych XIX wieku.

Park w Bukowcu został umiejętnie wkomponowany w otaczający krajobraz. Znakomicie wykorzystano tu ukształtowanie terenu. Zaprojektowany w stylu angielskim, posiadał bogaty program sentymentalnego kształtowania krajobrazu. Brak jednoznacznych informacji o autorstwie architektoniczno-krajobrazowego projektu parku, które często jest przypisywane właścicielowi Bukowca hrabiemu von Redenowi. Jednocześnie wiadomo, że w tym okresie zatrudniony był tu ceniony twórca ogrodów Walther. Jego dom – tzw. Waltherhaus, dziś nazywany Domem Ogrodnika – wzniesiony został na terenie parku jako jeden z elementów całego zespołu krajobrazowego. Usytuowany na polanie obsadzonej kępami wiśni, otoczony był arkadami, na których wspierał się taras.

W roku 1802 przybyła do Bukowca żona hrabiego – Fryderyka, z domu von Riedel zu Eisenbach. Na jej cześć wzniesiono pseudoantyczną „świątynię Ateny”, zwaną później Herbaciarnią. Tu mieściła się biblioteka hrabiny, tutaj też zbierano się na rozmowy i herbatę. Centralną część założenia parkowego stanowił zespół stawów na wschód od Mrowca (501 m), z których Kąpielnik uważany był za największy w okolicy.

Wokół stawów – także i tych położonych w południowo-zachodniej części Bukowca – założono aleje i polany widokowe, obsadzone kępami drzew. Swoisty, „sentymentalny” charakter krajobrazu parku uzyskano poprzez wzniesienie rozlicznych budowli. Prócz wymienionych: Herbaciarni i Domu Ogrodnika, wybudowano tu Belweder, oranżerię, Niebieski Dom, tzw. Browar, latarnię morską, Dom Rybaka oraz sztuczną ruinę zamku, która stanowiła doskonały pretekst, dla wzniesienia wieży widokowej.

Do dziś, prócz klasycystycznego pałacu i cennego zespołu budynków gospodarczych, zachowały się resztki Herbaciarni, dobrze utrzymany Dom Ogrodnika, sztuczna ruina zamku (pozbawiona niestety schodów na wieżę), pawilon nad stawem oraz pseudoromańska budowla nazwana Opactwem, wzniesiona według projektu hrabiego Redena, a przeznaczona na mauzoleum. Jej ruiny znajdują się na południowo-wschodnim stoku Mrowca, w prawo od szlaku 1C, powyżej stawu Kąpielnik.

Park w Bukowcu zajmuje obecnie 23 ha powierzchni. Zachowały się w nim liczne okazy cennego drzewostanu. Wśród 330 drzew wiele osiągnęło wiek i rozmiary pomnikowe. Są tu ponad 300-letnie dęby szypułkowe, sosny wejmutki, jodły, klony, olsze, brzozy i inne. Zachowane ryciny XIX-wieczne przekazują obraz dawnej świetności Bukowca.

Urok tej miejscowości zrobił duże wrażenie na Izabeli Czartoryskiej, która zamieściła opis miejscowości w swym dzienniku podróży do Cieplic w roku 1816 („Dyliżansem przez Śląsk”).

Prócz parku, we wsi znajduje się zabytkowy kościół (pomocniczy) Św. Marcina wzmiankowany w latach 1399 oraz 1402. Orientowana, późnogotycka budowla pochodzi z XIV wieku. Świątynię otacza mur obronny z basztą bramną. Przy licu skarpy podjazdowej znajduje się tzw. kamień choleryczny. Tego typu kamieniami oznaczano w średniowieczu granice terenów objętych zarazą.

Od południowej strony budowli wznosi się wieża, zaś od północy dobudowana jest kaplica z kryształowym sklepieniem. Nawa główna świątyni posiada sklepienie kolebkowe, a prezbiterium – krzyżowo-żebrowe. Kościół parafialny pod wezwaniem Św. Jana Chrzciciela pochodzi z lat 1748-49. Jest to świątynia poewangelicka, przebudowana w roku 1782. Z tego okresu pochodzi wznosząca się od południa tzw. pastorówka, która dziś pełni funkcję plebanii. Kilkadziesiąt metrów od kościoła, przy szlaku czerwonym, znajduje się krzyż pokutny, na którym wyryto oszczep – narzędzie dokonanej tu zbrodni. Przy placu Kościelnym zachowała się dawna, XVIII-wieczna karczma sądowa, która obecnie mieści bar GS „Pod Strzechą”.

Naprzeciw kościoła parafialnego, przy szlaku 21N, we wzniesionym w 1824 r. budynku dawnej szkoły znajduje się schronisko PTSM „Skalnik”. Posiada ono 54 miejsca noclegowe i jest czynne cały rok. Tu także znajduje się przystanek PKS – połączenia z Kowarami i Jelenią Górą (znacznie więcej autobusów – z odległego o 1,5 km przystanku PKS w Kostrzycy).

Szlaki turystyczne: 1C, 21N.

Źródło: Bohdan W. Szarek „Kotlina Jeleniogórska„, 1989

Dodaj komentarz