Legenda o herbie Kowar
Gdy Kowary tkwiły jeszcze w mrokach czasów dawnych i zamierzchłych nieopodal osady żył rozbójnik. Ciężkie to były lata dla ludzi z „Kowalskiej Góry” gdyż ów niebezpieczny i bezlitosny łotr wzbudzał w nich tak wielki strach, że bez oporu obrabiali jego pola i oddawali mu wszystko co sobie upatrzył. Nikt nie miał odwagi przeciwstawić się zwartej kompanii i jej dowódcy, jednak tak w sercach kupieckich jak i kmiecich rosła nienawiść i przemożna chęć by pozbyć się dręczyciela. Czujne oczy śledziły uparcie bandytę i jego kamratów czekając na okazję, która mogłaby położyć kres zbrodniczemu procederowi.
Aktualny Herb Kowar
Pewnego dnia zbójnik przybył do Kowar bez eskorty a jego celem była kuźnia. Kowal, człowiek wielkiej siły i odwagi poczuł, że musi wziąć na siebie ciężar pozbycia się ciemiężnika, gdyż podobna okazja mogłaby sie już nie powtórzyć. Kowalscy pomocnicy ukryli się na polecenie swojego mistrza. Kowal oznajmił przybyszowi, że może podkuć mu konia, ale tylko wtedy, gdy będzie on trzymany za uzdę, gdyż inaczej zwierzę mogłoby zostać nieopatrznie zranione i stać się niebezpieczne. Rozbójnik przystał na tę propozycję i gdy stał odwrócony tyłem do mistrza kuźni otrzymał potężne uderzenie w głowę kowalskim młotem. Łotr padł martwy, ale niebezpieczeństwo wcale nie zostało zażegnane.
Spłoszony wierzchowiec zaczął uciekać ze stajni co zmroziło serce kowala, gdyż gdyby koń wrócił bez jeźdźca do siedziby zbójeckiej szajki mogłoby to spowodować zagładę wszystkich mieszkańców naszej osady. Trudna sytuacja nie sparaliżowała jednak mężczyzny. W ostatniej chwili rzucił on swym wielkim kowalskim młotem w galopujące zwierzę, zabijając je na miejscu. Czyn ten przyniósł spokój mieszkańcom Kowar i uchronił ich od niewątpliwej zemsty zbójeckiej braci. Dla uczczenia tego wydarzenia uciekający koń z młotem zawiśniętym nad jego karkiem stał się herbem Kowar.
Ewa Matusiak
Napisane na podstawie tekstu T. Bugaja zaczerpniętego z monografii „Kowary. Szkice z dziejów miasta”. Jelenia Góra 1988.
Historia kowarskiego herbu
Najstarszą dokumentację herbu Kowar stanowi pieczęć, którą odciśnięto na dokumencie układu Jeleniej Góry z Kowarami, zawartego 10 sierpnia 1454 r. Drobnych rozmiarów pieczęć, o średnicy 33 mmm, wyraża w swoim polu konia jakby w skoku, zwróconego w prawą stroną, a nad jego grzbietem występuje ukośnie zawieszony młot kowalski. Była to jeszcze pieczęć wsi, nie miasta, ale z godłem, które przetrwało przez wieki bez zmian. W 1525 r. już miasto Kowary sprawiło sobie nową pieczęć z identycznym godłem w polu renesansowym tarczy, a w 1713 r., znaną już pieczęć, umieszczono w polu tarczy barokowej. Opisane wyżej pieczęciemiejskie, pełniące swoją urzędową rolę od połowy XV po koniec XIX wieku, stanowią najbardziej wiarygodną dokumentację plastycznej postaci miejskiego herbu.
12.VI.1747 r. Kowary podniesione do rangi królewskiego miasta górniczego i handlowego Prus, otrzymały od króla Fryderyka II przywilej herbowy. Godło miejskie uległo znacznemu wzbogaceniu treści. Tarczę nakryto dużą koroną królewską, podzielono na dwa nierównej wielkości pola. Wyobrażała ona w górnym większym polu czarnego orła pruskiego na srebrnym polu, bez korony z berłem i jabłkiem królewskim w szponach oraz monogramem „FR” uwieńczonym małą korona na tułowiu. W dolnym jakby spłaszczonym polu znajdował się srebrny koń skaczący na trawie, z czarnym młotem zawieszonym nad grzbietem na zielonym tle. W tak wzbogaconej postaci przetrwał herb Kowar do końca drugiej wojny światowej. Po jej zakończeniu usunięto z pola tarczy orła pruskiego i przywrócono dawną postać herbu z przed 1747 roku.
Odcisk pieczęci z godłem miejskim z przełomu XVIII i XIX wieku
Godło Kowar ustalone w swojej formie już niewątpliwie w pierwszej połowie XV w. jako godło dawnej wsi, nie było znakiem obranym dowolnie przez społeczność. Jego treść i składowe motywy określiły czynniki gospodarcze i struktura zawodowa ludności. Wyjaśnienie genezy herbu tkwi w bogatych i starych tradycjach górniczych Kowar i przeszło pięciowiekowej historii miasta.
Tekst jest streszczeniem artykułu Mariana Haisiga pt. Herb Miasta (Kowary – szkice z dziejów miasta), Jelenia Góra 1988, s. 57-62