Karpacz

Znana miejscowość wczasowa, rozlokowana na wysokości 500-885 m u podnóża Karkonoszy. W jej obręb wchodzi kilka osiedli (dawnych samodzielnych miejscowości): Bierutowice – najwyżej położona dzielnica uzdrowiska, Wilcza Poręba – osiedle o willowej zabudowie we wschodniej części miasta oraz najniżej położone Brzezie, gdzie czynna jest papiernia.
Oś zabudowy Karpacza stanowi ulica 1 Maja biegnąca grzbietem Krzywej Góry. Główna arteria miasta, po przekroczeniu na wysokości 700 m potoku Łomnicy (dawna granica między Karpaczem a Bierutowicami), już jako ul. Odrodzenia wspina się serpentynami na stok Czarnej Góry (945 m) do wysokości 831 m (przystanek PKS „Wang”), a następnie obniża się do Przełęczy Bierutowickiej (820 m). Wzgórza położone w obrębie miasta urozmaicają jego krajobraz, a zimą ich stoki stanowią teren dogodny dla początkujących narciarzy. Od południa góruje ponad Karpaczem najwyższy szczyt SudetówŚnieżka (1602 m). Ku północy i wschodowi z terenu miasta roztacza się widok na Kotlinę Jeleniogórską, Góry Kaczawskie, Góry Sokole i Rudawy Janowickie.

Powstanie Karpacza było wynikiem długotrwałych i złożonych procesów społeczno-gospodarczych. Najwcześniej powstała nisko położona dzielnica Płóczki (zwana także Zarzeczem). Jej założenie i rozwój wiążą się z działalnością poszukiwaczy cennych minerałów, a później z rozwojem górnictwa.
W początkach XVII wieku w dolinie Łomnicy i Dzikiego Potoku odkryto rudy srebra i ołowiu, wcześniej jednak płukano piasek ze strumieni w poszukiwaniu kruszcu. Po krwawym okresie wojny trzydziestoletniej osiedlili się na tych terenach emigranci religijni, głównie z Czech. Z ich przybyciem wiązane jest pojawienie się tzw. laborantów – zielarzy, których sława przekroczyła granice Śląska. Za przyczyną rozkwitu tej swoistej gałęzi medycyny ludowej nastąpił znaczny rozwój osady na Krzywej Górze, wcześniej utworzonej przez skupisko bud pasterskich. W drugiej połowie XVII wieku powstał tu już cech laborantów z rygorami statutowymi, które m.in. nakładały obowiązek przestrzegania receptur i szkolenia adeptów. Miejscowi laboranci docierali do najdalszych krańców Europy. Po roku 1809 zakazy urzędowe spowodowały zanik rozwiniętego na niespotykaną skalę podkarkonoskiego zielarstwa. Przy ul. l Maja (nr 26) zachował się dom ostatniego laboranta, Augusta Zölfela, zmarłego w roku 1884.
Rozwój turystyki, a zwłaszcza rodzące się w początku XX wieku nowe jej formy, przyniosły okres gwałtownej rozbudowy miejscowości.
Obecną nazwę miejscowości utworzono po roku 1947 (od 1945 roku przez dwa lata była w użyciu nazwa Krzywa Góra). Prawa miejskie otrzymał Karpacz w roku 1960.

Najcenniejszym zabytkiem miasta jest świątynia Wang w dzielnicy Bierutowice. Ta unikalna i wyjątkowej urody budowla usytuowana jest na stoku Czarnej Góry, na wysokości 885 m. Obiekt liczący ponad 700 lat wzniesiony został w Norwegii nad jeziorem Wang, w stylu typowym dla skandynawskich budowli romańskich. Przeznaczoną do rozbiórki świątynię zakupiono m.in. dzięki zabiegom hrabiny Fryderyki von Reden, właścicielki Bukowca, oraz finansowej pomocy króla Prus. Przetransportowana pod Karkonosze, tu zrekonstruowana została w ciągu dwóch lat. Ponownego poświęcenia kościółka dokonano 28 lipca 1844 roku. Do chwili obecnej należy on do parafii kościoła ewangelicko-augsburskiego. W rekonstrukcji zachowano wiele elementów oryginalnych, stanowiących w sztuce romańskiej unikalny przykład snycerki. Są to m.in. odrzwia, portale, kapitele kolumn. Niektóre ozdoby stanowią zręczne naśladownictwo – np. sterczyny dachu, swym kształtem nawiązujące do dziobów dawnych łodzi Wikingów. Dobudowana kamienna dzwonnica jest elementem obcym stylowo, gdyż nawiązuje do miejscowej architektury. Zwiedzając zabytek wysłuchać można odtwarzanej z magnetofonu prelekcji, która szczegółowo przedstawia dzieje i historyczno-artystyczną wartość świątyni Wang.
W centrum Karpacza, koło wspomnianego wcześniej domu ostatniego laboranta, znajduje się dobrze zachowana dawna buda pasterska, relikt pierwotnej zabudowy. Na rogu ulic 1 Maja i Kopernika zachowała się dawna karczma sądowa z 1836 roku (obecnie w budynku tym mieści się DW „Bachus”). Po drugiej stronie głównej ulicy „lipa sądowa” mająca ponad 5 m obwodu, uznana za pomnik przyrody. Pod jej rozłożystą koroną odbywały się sądy sołtysie w czasach, gdy osada znajdowała się w dobrach panów na Miłkowie.

Karpacz posiada dobrze rozwiniętą sieć usługowo-handlową. W obrębie miasta znajdują się dwa baseny kąpielowe, stadion i korty tenisowe. Zimą czynne są wyciągi narciarskie, tor saneczkowy i dwie skocznie narciarskie.
Połączenie kolejowe Karpacza z Jelenią Górą z uwagi na nikłą ilość pociągów nie odgrywa większej roli w ruchu turystycznym. Główną rolę w komunikacji pełnią autobusy PKS, z których znaczna część dojeżdża do Bierutowic. Połączenie z Jelenią Górą przebiega trasą przez Kowary lub przez Miłków, Sosnówkę, Cieplice. Istnieją bezpośrednie połączenia Karpacza z Legnicą, Wrocławiem, Wałbrzychem przez Kamienną Górę.

Baza noclegowa: hotel Orbisu „Skalny” – ul. Obrońców Pokoju 3, tel. 19-721-722, 771, 776, tlx 075506; pensjonat „Orlinek” – ul. Olimpijska 9, tel. 19-567, 548, tlx 075192; DW „Biały Jar”- ul. 1 Maja 79, tel. 19-319; DW PTTK – ul. Waryńskiego 6, tel. 19-513; DT „Wilcza” („bacówki”) – ul. Obrońców Pokoju 6, tel. 19-764; schronisko PTSM „Liczyrzepa” (czynne cały rok) – ul. Gimnazjalna 9, tel. 19-290; camping kat. II – ul. 1 Maja 8, tel. 19-316, czynny VI-IX; pole biwakowe – ul. Obrońców Pokoju (tuż przy basenie), dojście szlakiem 20Z.

Rezerwacja noclegów w stacjach turystycznych: Biuro Obsługi Ruchu Turystycznego PTTK – ul. 1 Maja 8, tel. 19-316. Rezerwacja noclegów w pokojach gościnnych: Biuro Usług Turystycznych i Zakwaterowania „Karkonosze” – ul. 1 Maja 8, tel. 19-453, tlx 075214.
Inne informacje praktyczne: BORT PTTK – ul.1 Maja 8, tel. 19-316; punkty informacji turystycznej („it”): w hotelu „Skalny”, w pensjonacie „Orlinek”, w BORT PTTK, w schronisku „Liczyrzepa”; PBP „Orbis” (kasy biletowe) ul. 1 Maja 50, tel. 19-547; GOPR – tel. alarmowy 986 (do Stacji Grupy Karkonoskiej w Jeleniej Górze, ul. Świerczewskiego); pogotowie ratunkowe — tel. 999 (stacja w Jeleniej Górze) oraz 18-21-22 (stacja w Kowarach); apteka ul.1 Maja 82, tel. 19-312; Milicja Obywatelska ul. Armii Czerwonej 30, tel. 19-402; Urząd Miejski ul. 1 Maja 54, tel. 19-201; stacja benzynowa – ul.1 Maja 69 (naprzeciw niej stacja obsługi „Polmozbyt”); Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej – ul. Leśna 8, teł. 19-361; baseny kąpielowe (odkryte): Bierutowice – ul. Odrodzenia oraz Karpacz – ul. Obrońców Pokoju; korty tenisowe – ul. Olimpijska (powyżej DW „Biały Jar”).

Węzły szlaków turystycznych: przy DW ,,Biały Jar” (700 m) oraz przed dworcem PKP (540 m).

źródło: Bohdan W. Szarek „Kotlina Jeleniogórska”, 1989

Dodaj komentarz