WSTĘP
Ślężański Park Krajobrazowy utworzony został w 1988r. Głównym celem powołania ŚPK było:
- zachowanie unikatowych i cennych elementów i wartości przyrodniczych oraz krajobrazowych,
- ochrona cennych zabytków archeologicznych,
- zapewnienie harmonijnego rozwoju rekreacji i turystyki,
- wykorzystanie naturalnych wartości dla celów naukowo-dydaktycznych.
Powierzchnia Parku wynosi 8.190 ha, a łącznie z otuliną – 15.640 ha. Do najcenniejszych elementów Parku należy niewątpliwie naturalny krajobraz oraz zróżnicowana budowa geologiczna. Na terenie Parku utworzono 3 rezerwaty przyrody:
- „Góra Ślęża” o powierzchni 142 ha (1954r.) – rezerwat krajobrazowy górski,
- „Góra Radunia” o powierzchni 44 ha (1958r.) – rezerwat archeologiczno – florystyczny,
- „Łąka Sulistrowicka” o powierzchni 27 ha (1958r.) – rezerwat florystyczny.
Szczególną ochroną prawną objęte są zabytkowe zespoły pałacowo-parkowe, liczne rzeźby kamienne, wały kultowe na Ślęży i Raduni, starożytne i średniowieczne kamieniołomy. Niezwykle cenna i bogata gatunkowo jest szata roślinna na terenie całego Masywu Ślęży, a w szczególności w obrębie Łąki Sulistrowickiej; wiele z roślin tam rosnących jest prawnie chronionych. Teren dwóch sztolni na stokach Góry Czernica jest miejscem zimowania dla nietoperzy, stanowiąc najbogatsze gatunkowo stanowisko na Dolnym Śląsku. Położenie Parku oraz łatwy dojazd sprawia, że jest on miejscem chętnie odwiedzanym przez mieszkańców Wrocławia w czasie wypoczynku sobotnio – niedzielnego oraz w okresie ferii i wakacji.
OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA ŚCIEŻKI
Ścieżka przyrodnicza została poprowadzona przez najciekawsze fragmenty Ślężańskiego Parku Krajobrazowego. Celem ścieżki jest zapoznanie młodzieży, zarówno ze szkół podstawowych jak i starszej, z różnorodnymi zbiorowiskami roślinnymi Masywu Ślęży i Raduni oraz z problemami ochrony środowiska. Całkowita długość trasy wynosi około 5,5 km i przebiega całkowicie po istniejącej strukturze dróg leśnych. Czas przejścia, włączając dwa odpoczynki po około 20 min. każdy, wynosi około 6 godzin. Różnica wzniesień na trasie wynosi 300 m (od 280 m n.p.m. do 573 m n.p.m.). Ścieżka przyrodnicza została tak zaprojektowana, żeby można było ją skrócić lub podzielić na dwa niezależne etapy.
DOJAZD
Ścieżka dydaktyczna rozpoczyna się w miejscowości Sulistrowiczki. Dojazd autobusem PKS z Wrocławia lub Sobótki w kierunku Świdnicy przez Przełęcz Tąpadła. Samochodem osobowym dojeżdżamy do parkingu na pętli PKS (po prawej stronie szosy 100 m od Sanatorium). Początek trasy od Sobótki oddalony jest o 12 km. Dla zorganizowanych wycieczek istnieje możliwość fachowej obsługi z przewodnikiem Ś.P.K.
PRZYSTANEK NR 1
Park Zabytkowy przy Oddziale Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego w Sulistrowiczkach o powierzchni 2.85 ha. Najbardziej wartościowym elementem przyrodniczym tego parku jest 80-letni drzewostan. Obok gatunków rodzimych rośnie tu szereg drzew i krzewów pochodzenia obcego, które są dość rzadkie na terenie Dolnego Śląska. Są to kryptomeria japońska, (szydlica), topola wielkolistna, tulipanowiec amerykański, choina kanadyjska, cyprysik groszkowy, dąb biały, dąb burgundzki wiąz odmiany Camperdowna Turystów odwiedzających ten park w maju na pewno zauroczą kwitnące, różnorodne krzewy azalii i rododendronów.
W okresie jesiennym młodzież szkolna ma okazję pogłębienia swojej wiedzy w zakresie rozpoznawania gatunków drzew po pokroju, charakterze kory, kształcie i kolorze liści.
UWAGA: Na zwiedzanie tego obiektu należy każdorazowo uzyskać zgodę Kierownictwa. Ponadto w biurze Szpitala będzie dostępny bezpłatny folder ścieżki przyrodniczej.
PRZYSTANEK NR 2
Po przeciwnej stronie szosy w kierunku Przełęczy Tąpadła położony jest drugi obiekt zabytkowy w tej miejscowości tzw. „Wenecja” o pow. 3,25 ha. Park ten od 1993r. stanowi własność prywatną. Idąc szosą możemy podziwiać dwie murowane bramy pozostałe z istniejącego dawniej ogrodzenia. Bramy te pochodzą z początku XX wieku, kiedy był zakładany również park.Na jednej z bram zachował się wmurowany wtórnie XVII wieczny zwornik z bogatą dekoracją roślinną oraz dwie niewielkie rzeźby romańskie z końca XIII wieku (mocno uszkodzone).Większość rzeźb i detali architektonicznych w parku obecnie nie istnieje. Zostały również zniszczone inne budowle w tym altany ogrodowe, dzwonnica, pomnik nagrobny psa. Nazwa „Wenecja” została przyjęta od zespołu stawów i budowli piętrzących, kładek i mostów na Potoku Sulistrowickim przepływającym przez centralną część parku. Po obejrzeniu tego obiektu wracamy na niewielki parking przy budynku przepompowni i idziemy w kierunku rezerwatu „Łąka Sulistrowicka”.
PRZYSTANEK NR 3
Jesteśmy na naturalnej śródleśnej łące przy studni z wypływającą wodą źródlaną na średniej wysokości 300 m n.p.m. Szata roślinna łąki składa się przeważnie z gatunków wieloletnich. Sporadycznie spotyka się czasem rośliny jednoroczne.
W odróżnieniu od upraw polowych, gdzie mamy do czynienia najczęściej z jednym gatunkiem uprawianym na danym areale, trwały użytek zielony, jakim jest łąka lub pastwisko, charakteryzuje się dużym zróżnicowaniem gatunkowym. Dobór tych gatunków na danym terenie nie jest przypadkowy, wykształcił się on w ciągu dziesięcioleci, a nawet setek lat. Jest układem dynamicznym tj. zmieniającym się w czasie. W zależności od warunków klimatycznych, glebowych, wilgotnościowych i innych wytworzyły się różne zespoły roślinne. W klasyfikacji botanicznej użytek ten tworzy jeden z zespołów pastwiskowych (Łolieto-Cynosuretum). Gatunkami charakterystycznymi są:koniczyna biała, grzebienica pospolita, tymotka łąkowa i kosmatka. Jest to zespół pospolity i charakterystyczny dla gleb lekkich, umiarkowanie suchych i kwaśnych. Koniczyna biała.
PRZYSTANEK NR 4
Rezerwat „Łąka Sulistrowicka” o powierzchni 27 ha. Utworzony został w 1958 roku w celu zachowania i ochrony naturalnego zbiorowiska roślinności łąkowej./Podstawowe informacje na tablicy ustawionej na granicy rezerwatu/. Jest to zespół trzęślicy modrej (Molinietum coeruleae) charakterystyczny dla siedlisk o zróżnicowanej wilgotności i ubogich w Mieczyk składniki pokarmowe oraz dla gleb o odczynie kwaśnym. Na stosunkowo niewielkiej powierzchni występuje tu 240 gatunków roślin naczyniowych w tym aż 20 gatunków prawnie chronionych. Na wyróżnienie zasługują zwłaszcza: goździk pyszny, mieczyk dachówkowaty i błotny, goryczka wąskolistna, gnidosz rozesłany, kosaciec syberyjski. W celu zachowania i powiększenia powierzchni łąkowej (aktualnie około 5ha) w ostatnich latach na terenie rezerwatu prowadzone są prace pielęgnacyjne polegające na karczowaniu zakrzaczeń i zadrzewień oraz koszeniu starej roślinności / jesienią /. Chodzi o utrzymanie głównego celu dla jakiego utworzono rezerwat. Na przykładzie tym można omówić zjawisko naturalnej sukcesji roślinnej – tj. Kosaciec syberyjski wkraczania lasu na łąkę.
PRZYSTANEK NR 5
Przed zakrętem ścieżki /w prawo/ na niewielkim płacie roślinności z dominującym gatunkiem trzcinnikiem piaskowym (Calamagrostis epigeios) – przy sprzyjającej, słonecznej i bezwietrznej pogodzie możemy zabawić się w poszukiwacza jadowitego pająka o łacińskiej nazwie Cheiracanthium Elegant. Jest to dość duży i piękny pająk (2 cm) o kolorze jasno seledynowym. Jest to jego jedyne stanowisko występowania w Polsce. Jako ciekawostkę należy dodać, że na ogólną liczbę około 700 gatunków pająków w Polsce – ponad 50% występuje w Masywie Ślęży. Ukąszenie pająka nie jest groźne, ale może spowodować miejscowy, krótkotrwały paraliż. Oprócz pająków możemy spotkać również innych przedstawicieli fauny bezkręgowców, jak np. różnobarwne motyle.
PRZYSTANEK NR 6
Jesteśmy na terenie zbiorowiska leśnego reprezentowanego głównie przez lasy iglaste -świerczynę. Sztuczne drzewostany świerkowe, wprowadzone przez człowieka, zajmują przeszło połowę powierzchni leśnych w całym Masywie Ślęży. Runo, podobnie jak podszycie, jest tu często niewykształcone, a dno lasu pod okapem koron drzew jest silnie pokryte grubą warstwą igliwia. W miejscach bardziej prześwietlonych występują pojedyncze okazy borówki brusznicy, szczawika zajęczego i liczne gatunki mchów. Pod względem fitosocjologicznym zbiorowisko to nie przedstawia większej wartości, dlatego w chwili obecnej leśnicy dokładają wszelkich starań aby, zmienić skład gatunkowy drzew. Starają się przywrócić tym siedliskom ich dawny charakter przez wprowadzenie właściwych gatunków drzew, jak np. buk, jodła, modrzew, jawor.
UWAGA! Na granicy rezerwatu ścieżka dochodzi do szlaku turystycznego niebieskiego. Wspólną trasą doprowadzają nas te szlaki do Przełęczy Tąpadła.
PRZYSTANEK NR 7
Jesteśmy na południowo – wschodnim stoku Raduni. W drzewostanie dominuje dąb bezszypułkowy o charakterystycznym krzaczastym pokroju. Mimo znacznego wieku drzewa są niskie, osiągają wysokość do około 7 m. i średnicy pnia kilku do kilkunastu cm. Jest to zbiorowisko kserotermiczne, związane z glebami suchymi o bardzo niskim poziomie wody gruntowej. Ten mało zwarty, bardzo widny las reprezentuje tzw. świetlistą dąbrowę. W runie leśnym występują rośliny kserotermiczne: dziurawiec górski, marzanka wonna, pięciornik biały, lenieć alpejski, wilczomlecz sosnka. Interesującym zbiorowiskiem jest murawa kserotermiczna zlokalizowana w szczytowej partii góry (stok południowo – zachodni), wyróżniająca się bogatym składem florystycznym. Charakterystycznymi gatunkami dla tego zespołu są między innymi: kostrzewa blada, tymotka Boehmera, goździk kartuzek. Ciekawymi i rzadkimi roślinami związanymi z podłożem serpentynitowym są niewielkie paprocie z rodzaju Asplenium.
PRZYSTANEK NR 8
Przełęczą Tąpadła szlakiem żółtym dochodzimy do polany z trzema dębami, skąd około 100 m w lewo zlokalizowany jest przystanek nr 8. Jesteśmy na wysokości ok. 524 m n.p.m. na południowo – zachodnim stoku Ślęży. Widoczne tu zgrupowanie skałek pod nazwą „Skalna” stanowi niezwykle cenny zespół przyrodniczo – krajobrazowy Masywu Ślęży. O jego wartości przyrodniczej głównie decydują walory geologiczne. Jest to niemal jedyne miejsce, gdzie w grubo i średnioziarnistym gabrze zbudowanym z ciemnozielonych piroksenów (odmiana określana jako diallag) oraz białych plagioklazów, występują nieregularne strefy bardzo grubokrystalicznej skały zbudowanej wyłącznie z ciemnych piroksenów. Pojedyncze osobniki tych minerałów tworzą słupkowe kryształy dochodzące do 20 a niekiedy 30cm długości. Dobrze widoczne są na nich połyskujące płaszczyzny będące przeważnie płaszczyznami łupliwości zgodnej z właściwościami krystalograficznymi diallagu. Interesująca jest także szata roślinna. Głównym siedliskiem leśnym jest Las Mieszany Górski (LMG), gdzie buk jest gatunkiem dominującym. Z powodu nagromadzenia dużej ilości bloków skalnych poszycie jest stosunkowo ubogie pod względem składu gatunkowego, występuje tu między innymi: trzcinnik leśny, śmiałek pogięty, narecznica samcza. Ze Skalnej ścieżka doprowadza nas do niebieskiego szlaku turystycznego, którym wracamy na Przełęcz Tąpadła.
Będziemy wdzięczni za uwagi dotyczące ścieżki, trasy, oznakowania oraz za wszelkie inne zastrzeżenia. Dziękujemy za udział w spacerze i uszanowania przyrody.
Tekst: K. Tula, O. Zając (strona Dolnośląskiego Zespołu Parków Krajobrazowych)