Miejscowości, szczyty, rzeki, skały w Izerach

Biała Dolina

Nazwy: Weissbachtal (1617), Białka (1945), Biała Dolina (1946).
Stara osada szklarska o rozproszonej zabudowie założona, nad Bieleniem na wys. 650 – 850 m, na śródleśnej polanie, na pd. zboczach Wysokiego Grzbietu. Z terenu Białej Doliny roztacza się panorama zach. części Karkonoszy, a łąki stanowią dobre tereny dla początkujących narciarzy.
Biała Dolina powstała w 1617 r. wraz z hutą szkła w Szklarskiej Porębie tzw.,,nową hutą”. Właścicielem terenu i huty był Hans Ulryk Schaffgotsch, a pracami kierował W. Preussler, który po 1702 r. stał się właścicielem drugiej huty. Wkrótce powstała też szlifiernia szkła, a wyroby huty stały się sławne w całej Europie. W 1786 r. istniał tu ponadto młyn wodny na Bieleniu oraz żyło 47 zagrodników i 9 chałupników. Po 1752 r. huty przeniesiono w dolinę Izery bliżej lasów, które w rejonie Białej Doliny całkowicie wytrzebiono. Następnie rozwinęło się tu pasterstwo i tkactwo chałupnicze. Biała Dolina podupadła przestając pełnić funkcje centrum Szklarskiej Poręby, które przemieściło się w połowie XIX w. niżej. Dopiero w pocz. XX w. Biała Dolina rozwinęła się ponownie jako wczasowisko. Powstały nowe pensjonaty, a część starych chat adaptowano na domy wczasowe. W ostatnich latach część domów przeszła remonty stając się dobrze wyposażonymi ośrodkami wczasowymi.
Na terenie Białej Doliny, zwłaszcza w jej górnej części zachowały się stare chaty sudeckie o konstrukcji zrębowej i przysłupowej, pochodzące gł. z XVIII i XIX w.
W Białej Dolinie w 1atach 1617—1754 działali członkowie rodziny Preusslerów. Wolfgang Preussler, przybyły w 1617 r., był twórcą nowoczesnego hutnictwa szkła kryształowego, które rozsławiło wyroby hut ze Szklarskiej Poręby na europejskich rynkach. Do jego przybycia produkowano tu tylko tzw. leśne szkło o niskiej jakości i zielonkawym zabarwieniu.

Białe Skały

Nazwy: Oskarstein, Weissbachstein, Misy Skalne, Białe Skały.
Okazały granitowy masyw skalny złożony z silnie spękanych filarów i głazów spiętrzonych na wys. 746 m, na pd. zboczu Hutniczej Górki nad torami na stacji kolejowej Szklarska Poręba Górna. Linia kolejowa podcina zbocze skalno – betonowym, pionowym urwiskiem o wysokości kilkudziesięciu m. Poszczególne filary o wys. ponad 10 m tworzą skupisko interesujących form skalnych z dużym okapem i szczelinami. Na powierzchni występują dobrze wykształcone kociołki wietrzeniowe (stąd nieużywana już nazwa Misy Skalne) oraz formacje żyłowe (aplity, pegmatyty, porwaki, szliry smużyste). Skały są punktem widokowym na Szklarską Porębę i zach. Karkonosze. Obok Białych Skał prowadzi czerwony GSS ze Szklarskiej Poręby na Wysoki Kamień.

Bieleń

Nazwy: Weissbach, Bieleń.
Potok, lewy dopływ Kamiennej. Źródła na wysokości ok. 925 m na pd. zboczach Zawalidrogi w Wysokim Grzbiecie, ujście na wysokości ok. 660 m w Szklarskiej Porębie Górnej. Długość potoku ok.4,1 km. W górnej części Bieleń przyjmuje jedyny dopływ z prawej strony – Szlifierską Strugę. W okresie XII – XVI w. koryto potoku było terenem penetracji i wydobycia złota przez tzw. Walończyków. Od XVII w. Bieleń stanowił oś, wzdłuż, której w dolnej części rozwijało się centrum Szklarskiej Poręby (zob. Biała Dolina). Nad jego brzegami stała huta szkła i szlifiernia. Potok dostarczał energii wodnej tym urządzeniom. Wzdłuż niego prowadzi Szklarska Droga nazywana też Starą Drogą Celną. Doliną Bielenia wiedzie niebieski szlak ze Szklarskiej Poręby na Zwalisko, a w połowie długości przecina ją czarny szlak okrężny wokół Szklarskiej Poręby.

Blizbor

Nazwy: Bliesberg, Blizbor.
Wyraźnie wypiętrzony w postaci stożka, zalesiony szczyt 712 m, na pn. przedpolu Grzbietu
Kamienickiego nad Gierczynem. Stanowi kulminację pn. ramienia Dłużca. Północne zbocze zbudowane jest z fyllitowych łupków łyszczykowych, południowe z granitognejsów izerskich. Od pocz. XVI w. w zboczach Blizbora w dolinie Górnicy wydobywano rudę cyny przerabianą w Gierczynie, a od połowy XVIII w. w dolinie Przecznickiego Potoku wydobywano rudę kobaltu.

Bobrowe Skały

Nazwy: Bibersteine, Bobrowe Skały.
Okazała granitognejsowa grupa skalna na wsch. zakończeniu Grzbietu Kamienickiego nad Zimną Przełęczą na wysokości 610 m. Cały masyw złożony jest z kilku wieżyc sięgających 30 m wysokości, tworzących grzebień blisko 100 m długości. Punkt widokowy na Karkonosze, Kotlinę Jeleniogórską i jej otoczenie. Bobrowe Skały od dawna stanowiły jedną z głównych atrakcji turystycznych dla kuracjuszy z Cieplic, których przyciągał ten łatwo dostępny a popularny punkt widokowy. Z tego też względu u ich stóp powstała, nieistniejąca już, gospoda z 4 pokojami i 7 łóżkami. W 1849 pierwszy polski opis Bobrowych Skał zamieściła w swoim przewodniku Rozalia Saulsonowa.
Obok Bobrowych Skał przechodzi niebieski szlak MGSP E—B z Rozdroża Izerskiego do Rybnicy. Zaczyna się też tutaj zielony szlak do Piechowic.

Borowina

Nazwy: Schilfnassen, Borowina.
Północna część Izerskiego Bagna pomiędzy Tracznikiem i Izerą u podnóża Suchacza. Leży na wysokości 840-850 m. W całości pokryta torfowiskiem wysokim, z którego pozyskuje się borowinę dla uzdrowiska w Świeradowie Zdroju. Otoczenie Borowiny stanowi najdzikszy i najbardziej odludny fragment doliny Izery.

Chromiec; wieś

Nazwy: 1747 Ludwigsdorf, 1945 Ludwikowice, 1948 Chromiec.
Do Iat 40-tych XVIII w. wieś w ks. jaworskim. Od 1815 w powiecie jeleniogórskim. Do1973 w gr. Stara Kamienica w powiecie jeleniogórskim. Do 1975 w gm. Stara Kamienica w powiecie jeleniogórskim. Od 1975 w gm. Stara Kamienica w województwie jeleniogórskim.
Mała wieś o rozproszonej zabudowie na wysokości 490—580 m w górnej części doliny Kamienicy na pn. zboczach Smolnika w Grzbiecie Kamienickim. Łączy się zabudową z Antoniowem. Okoliczne wzniesienia są zbudowane z granitognejsów. Otoczenie wsi stanowią użytki rolne grodzone charakterystycznymi murkami z luźno ułożonych kamieni.
Chromiec powstał prawdopodobnie w końcu XIV w. w związku z budową huty szkła leśnego. Działała ona w okolicy wsi w XIV/XV —XVIII w. Jej ślady w postaci żużlowisk są widoczne do dzisiaj. Do pocz. XVIII w. Chromowiec stanowił własność Lwówka Śląskiego. Później należał do Schaffgotschów. W 1782 r. istniały tu: kościół, 2 szkoły, folwark i młyn. Był więc dużą i ludną wsią. W połowie. XVIII w. odnotowano 72 zagrodników i chałupników. W 1825 r. były 82 domy oraz młyn do mielenia kory dębowej i tartak. W 1978 r. było 45 gospodarstw rolnych. Wieś zachowała charakterystyczne zabudowania złożone z budynków mieszkalno-gospodarczych ustawionych równolegle do zbocza. W większości murowane z piętrem o konstrukcji szkieletowej, najczęściej szachulcowej. Dachy asymetryczne, kryte w większości łupkiem. Część domów posiada konstrukcję przysłupową. W większości pochodzą z 3. i 4. ćw. XIX w. Do najciekawszych należą: nr 5—11, 16—18, 27, 28. 31 oraz 63 z zachowanym stropem belkowym. We wsi znajdowała się do 1945 r. gospoda o charakterze pensjonatu dysponująca 15 miejscami. Prowadził tędy dość uczęszczany szlak do schroniska na Rozdrożu Izerskim.

Chłopska Studnia

Nazwy: Bauernhutten Brunncn, Chłopska Studnia.
Źródło na wys. 902 m na pn. zboczu Wysokiego Grzbietu poniżej Mokrej Przeł. Węzeł dróg leśnych.

Chybotek

Nazwy: Zuckerschale, Siedmiokąlny Kamień, Misa Cukru, Chybotek.
Kilkumetrowej wys. granitowa grupa skalna złożona z kilku bloków. Najwyżej leży siedmiokątny blok (nazwa) o średnicy ok. 4 m o kształcie przypominającym cukiernicę (nazwa). Jest ruchomy i daje się rozkołysać, stąd obecna nazwa. Położony na lewym brzegu Kamiennej powiat Skalnych Ścian w Dolnej Szklarskiej Porębie na wys. 565 m.
Ze wsią Chromiec związane są walońskie podania o ukrytych skarbach, do których miał jakoby zamykać dostęp. W XIX w. skała stanowiła jedną z głównych atrakcji turystycznych Szklarskiej Poręby. O wsi Chromiec wspominał Z. B. Steczyński w swoim poemacie ,,Śląsk” na końcu 2. pieśni: „Kamień ogromny Miską Cukru nazywany, Co swoją równowagą jest utrzymywany,…’! (wyd. 1949)
Obok wsi przechodzi czarny szlak okrężny wokół Szklarskiej Poręby.

Cicha Równia

Nazwy: Theisenhubel, Cicha Równia.
Szczyt 1001 m na południe od Rozdroża pod Cichą Równią, wraz z sąsiednim Krogulcem dominuje w południowej części bocznego pasma w Wysokim Grzbiecie. Całkowicie zalesiony świerkowym lasem. Ma kształt rozległego masywu ze słabo zaznaczoną kulminacją szczytową. Zbudowany z granitów.

Ciemniak

Nazwy: Nebelberg, Ciemniak.
Szczyt 699 m na wsch. zakończeniu Grzbietu Kamienickiego pomiędzy Babią Przełęczą a -Zimną Przełęczą. Na wsch. zboczu stoją Bobrowe Skały, a na pn.-zach. Sowi Kamień. Północne zbocze nosi nazwę Czarny Stok. Zalesiony wierzchołek tworzą granity porfiroplastyczne, dwułyszczykowe, pozostałą część gnejsy słojowo-oczkowe i drobnoziarniste.
Poniżej szczytu od południa przechodzi niebieski szlak MGSP E—B z Rozdroża Izerskiego na Zimną Przełęcz. i dochodzi do niego szlak zielony z Piechowic.

Ciemny Wądół

Nazwy: Scheibental, Ciemny Wądół.
Głęboko wcięta w granitognejsowym podłożu, zalesiona dolina Mrożynki w pn.-zach. zboczu Kowalówki. W górnej części doliny są ruiny tzw. Pogańskiej Kaplicy, a na wsch. Wolframowe Źródło i Stara Jodła.

Czarna Góra

Nazwy: Schwarzenberg, Schwarzesberg, Czarna Góra.
Szczyt 965 m we wsch. części Wysokiego Grzbietu nad Zakrętem Śmierci zbudowany z granitognejsów przetykanych żyłami aplitowymi, w których wypreparowane są malownicze skałki: Czerwone Skałki, Słoneczna i Dzwonnica. Na rozległym kopulastym szczycie zasadzono w 1. połowie XX w. limby i wejmutki. Ze Słonecznej widok na Karkonosze i Szklarską Porębę.
Czarna Góra związana jest ze średniowiecznymi poszukiwaczami skarbów tzw. Walończykami, którzy penetrowali ją już na pocz. XV w. Z 1. połowy XVw. pochodzą wzmianki o niej, a ściślej o skarbach w okolicy szczytu i pod skałami, zawarte w tzw. Księgach Walońskich.
Przez Czarną Górę przechodzi żółty szlak z Piechowic przez Zakręt Śmierci na Wysoki Kamień.

Czarna Skała

Nazwy: Formstein, Czarna Skała.
Kilkumetrowej wysokości hornfelsowa skałka stojąca na wysokości 830 m na Wysokim Grzbiecie pomiędzy Zakrętem Śmierci i Czarną Górą.

Czarnotka

Nazwy: Taufborn, Legerstatt, Górnica, Czarnotka.
Potok, lewy dopływ Mrożynki. W górnej części powstaje z połączenia dwóch potoczków wypływających spod przełęczy pomiędzy Sępią Górą i Wysoką na wys. 672 m oraz pod Starym Grzbietem na wys. ok. 680 m. Odwadnia część pn. zboczy Grzbietu Kamienickiego. Ujście ma w Mlądzu na Pogórzu Izerskim, na wys. ok. 385 m. Długość potoku ok. 5,5 km.
W czasie wojny 30-letniej we wsch. źródliskowym potoczku odbywały się chrzty ewangelików. Od 2. połowy XVI w. w zboczach dolinie Czarnotki w okolicy Gierczyna wydobywano rudę cyny (kasyteryt), a potem rudę kobaltu. Potok napędzał „kunszty wodne” ówczesnych sztolni.

Czarny Potok

Nazwy: Schwarzfloss, Schwarzesfloss, Czarny Potok.
Potok, prawy dopływ w źródliskowej części Kamienicy. Źródła na pd.-wsch. zboczach Kamienicy powyżej Rozdroża Izerskiego na wys. ok. 815 m, ujście na tzw. Spalenisku na wys. ok. 615 m. Dł. potoku ok. 2,0 km.

Czarny Potok

Nazwy: Schwarzbach, Czarny Potok.
Potok, lewy dopływ Kwisy odwadniający północne zbocza Smreka i Stogu Izerskiego. Przepływa m.in. przez część Świeradowa (Czerniawa i Graniczna). Źródła pod Łącznikiem na wys. ok. 1025 m, ujście w Brzezińcu za Mirskiem w Kotlinie Mirskiej na wys. ok. 330 m. W górnej części tworzy mały wodospad-zaporę przeciwrumoszową lub starał klauzę na wys. ok. 710 m. Długość potoku ok. 14,5 km. Czarny Potok posiada szereg dopływów, wyłącznie lewobrzeżnych. Na obszarze G. Izerskich są to: Graniczna, Złotniczka i Łużyca.
Wzdłuż Czarnego Potoku wychodzi z Czerniawy zielony szlak na Stóg Izerski

Czerniawa Zdrój

Nazwy: 1747 Schwarzbach, Bad Scwarzbach, 1945 Leśny Zdrój, 1948 Czerniawa Zdrój.
Do 1815 wieś w powiecie budziszyńskim w saskich Górnych Łużycach. Do 1973 w granicach Pobiedna w powiecie lubańskim. Od 1973 roku w granicach administracyjnych Świeradowa Zdroju.
Czerniawa Zdrój leży na wysokości 505-710 m w malowniczej, głębokiej dolinie Czarnego Potoku u podnóży zboczy Smreka i Stogu Izerskiego. Okoliczne wzniesienia zbudowane z granitognejsów są w całości zalesione lasami świerkowymi. Otaczają ją: od zachodu-Czerniawska Kopa i od wschodu-Zajęcznik. Czerniawa posiada rozproszoną zabudowę. Uzdrowisko charakteryzuje specyficzny bodźcowy mikroklimat. Podstawę leczenia stanowi źródło „Zdrój Jana”, szczawa wodorowęglanowo-wapniowo-magnezowo-żelazista oraz źródło radoczynne.
Czerniawa powstała w I. połowie XVIII wieku jako osada przy hucie szkła, przy której osiedlili się czescy uchodźcy religijni. W 1747 roku istniała w Czerniawie papiernia. W 1783 roku odkryto 7 źródeł mineralnych, ale nie eksploatowano ich. W latach 1785-87 eksploatowano poniżej wsi mało wydajne złoże kobaltu w kopalni „Jan Nepomucen”. Uzdrowisko rozpoczęło działalność na początku XX wieku. Od 1826 roku istniały tu łazienki. W 1840 roku było już 81 domów oraz młyn z trakiem. Pierwszy dom zdrojowy powstał w 1860 roku, obiekt pochodzi z 1910 roku. Od 1973 roku Czerniawa Zdrój tworzy jeden zespół z sąsiednim Świeradowem Zdrój.
Dom nr 12-murowany z 1765 roku o cechach barokowych, przebudowany w XIX/XX wieku. Kilka drewnianych chat typu łużycko-sudeckiego z XIX wieku rozproszonych w całej miejscowości.
Do 1945 Czerniawa cieszyła się dużą popularnością także w sezonie zimowym, chociaż brak tu dobrych terenów narciarskich. Działało wówczas kilkanaście hoteli i pensjonatów.
Leczy się w Czerniawie nieżyty dróg oddechowych, stany rekonwalescencji po zapaleniu płuc i operacjach układu oddechowego, choroby reumatyczne, układu krążenia, nerwice, niedokrwistość, choroby kobiece i alergie. Czerniawa specjalizuje się w leczeniu dzieci i stopniowo zmienia profil stając się typowym uzdrowiskiem dziecięcym.
Czerniawa jest węzłem szlaków: zielony na Stóg Izerski i do Świeradowa oraz żółty do Pobiednej.

Czerniawska Kopa

Nazwy: Dresslerberg, Czerniawska Kopa.
Całkowicie porośnięty świerkowym lasem szczyt 776 m w północnym ramieniu Smreka pomiędzy dolinami Łużycy od zachodu i Granicznej od wschodu. Zbudowany z granitognejsów, góruje nad Czerniawą oddzielając ją od Granicznej. Na południu od szczytu stoją niewielkie skałki.
Na szczycie przed 1945 była wieża widokowa.

Czerwone Skałki

Nazwy: Czerwone Skałki.
Grupa malowniczych i widokowych skałek wypreparowanych w żyłach aplitowych. Wznoszą się na szczycie Czarnej Góry na wysokości 965 m i ciągną się na południe od szczytu w postaci długiego, skalnego grzebienia kilkumetrowej wysokości, który kończy się urwiskiem Słoneczna. Punkt widokowy na Karkonosze i Kotlinę Jeleniogórską.
Obok skałek przechodzi żółty szlak z Piechowic przez Zakręt Śmierci na Wysoki Kamień.

Czerwony Potok

Nazwy: Rotes Floss, Czerwony Potok.
Potok, lewy dopływ Kamiennej. Źródła koło skałki Zawalidroga na wysokości 990 m po południowej stronie Wysokiego Grzbietu, ujście koło skałek w Spławie na wysokości ok. 790 m poniżej wyrobiska kamieniołomu. Długość potoku ok. 2,1 km.

Czerwony Potok

Nazwy: Rotes Floss, Czerwony Potok.
Potok, lewy dopływ Kwisy. Źródła na północnych zboczach Wysokiego Grzbietu pod Szerzawą w tzw. Rudym Grzbiecie na wysokości ok. 920 m, ujście koło tzw. Grobu Liczyrzepy na wysokości ok. 550m. Długość potoku ok. 2,5 km. W średniowieczu wydobywano z jego łożyska złoto.

Czeska Struga

Nazwy: Czeska Struga
Potok, lewy dopływ Kamiennej. Źródła na pd.- wsch. zboczach Czarnej Góry w Wysokim Grzbiecie na wys. ok. 790 m, ujście w Szklarskiej Porębie Średniej koło motelu „Relaks”, na wysokości ok. 580 m. Długość potoku ok. 2,7 km. Z górnej części dol. roztacza się panorama Karkonoszy i Średniej Szklarskiej Poręby.
W 1575 r. w dolinie Czeskiej Strugi powstała huta szkła prowadzona przez przybyłego z Saksonii Hansa Friedricha. Niektóre źródła wymieniają jako jej założyciela Czecha mistrza Bedficha, który miał jakoby zapoczątkować produkcję białego szkła ołowiowego.
Doliną Czeskiej Strugi w dolnym biegu przechodzi niebieski szlak ze Szklarskiej Poręby Dolnej na Zawalidrogę.

Długa Droga

Nazwy: Langeberg, Długa Góra.
Wzniesienie 653 m w grzbiecie oddzielającym Świeradów Zdrój od Czerniawy Zdrój pomiędzy Opaleńcem na południu i Zajęcznikiem na pn.-wsch. Przez Długą Drogę przechodzi malownicza droga, z której roztaczają się rozległe widoki. Przez Długą Drogę prowadzi szlak zielony ze Świeradowa do Czerniawy.

Droga Sudecka

Nazwy: Droga Sudecka.
Malownicza szosa ze Świeradowa Zdrój do Szklarskiej Poręby przez Rozdroże Izerskie i Zakręt Śmierci, stanowiąca początek nigdy w całości nie zrealizowanej samochodowej trasy turystycznej wzdłuż całych Sudetów. Odcinek ten zbudowano w 1. 30-tych. W latach 70-tych włączono ją do projektu Drogi Sudecko-Karpackiej. Na Rozdrożu Izerskim i Zakręcie Śmierci są węzły szlaków turystycznych. Przez Rozdroże Izerskie przechodzi niebieski szlak ze Świeradowa Zdrój i dalej jako MGSP E — B na Zimną Przełęcz. Odchodzi tu zielony szlak MGSP E— B na Przeł. Szklarską. Przez Zakręt Śmierci przechodzi żółty szlak ze Szklarskiej Poręby.

Dzwonnica

Nazwy: Farbenstein, Mnich, Dzwonnica.
Okazała skałka wypreparowana w żyle aplitowej na północ od szczytu Czarnej Góry 965 m. Składa się z dwóch baszt skalnych o wys. ok. 10m. Skałka, wraz z sąsiednimi, była wzmiankowana już w 1. połowie XV wieku w Księgach Walońskich i miała mieć związek z ukrytymi skarbami.
Obok Dzwonnicy przechodzi żółty szlak z Piechowic przez Zakręt Śmierci na Wysoki Kamień.

Gaik

Nazwy: Das Hainchen, Gaik.
Słabo zaznaczony szczyt 780 m we wsch. części Grzbietu Kamienickiego na wschód od Jastrzębca. Zbudowany z granitognejsów, porośnięty w całości lasem świerkowym. U podnóża Gaika nad Małą Kamienną jest sztolnia ,,Złota Jama” starej kopalni złota.
Przez Gaik przechodzi niebieski szlak MGSP E—B z Rozdroża Izerskiego na Zimną Przełęcz.

Gaik

Nazwy: Hochstein, Leopoldsbaude, Gaik, Baraki.
Leśniczówka na przełęczy 718 m w Grzbiecie Kamienickim pomiędzy Jastrzębcem a Świerkowcem. Przez przełęcz przechodzi droga z doliny Kamienicy do doliny Małej Kamiennej. Ładny, ale ograniczony przez drzewa widok na zachodnią część Grzbietu Kamienickiego.
Na przełęczy stało jedno z najstarszych w Górach Izerskich schronisk ,,Leopoldsbaude”. Wielokrotnie przebudowywane po pożarach, m.in. w 1822 i 1898 r. Resztki osady leśnej zwanej Baraki.
Przez przełęcz przechodzi niebieski szlak MGSP E—B z Rozdroża Izerskiego na Zimną Przełęcz.

Gierałtówek

Nazwy: 1686 Neu Gersdorf, 1945 Gierałtówek.
Wieś do 1815 w saskich Górnych Łużycach. Od 1815 w powiecie lubańskim. Należała do Gniecie, a następnie do Pobiednej. Od 1975 część Pobiednej w gm. Leśna w woj. JG. Mała przygraniczna wioska o zniekształconym układzie. Leży koło Pobiednej na pn.-wsch. zboczach Jindfichovickcho hrebena. stanowiącego najdalej na pn. zach. wysunięte ramię Wysokiego Grzbietu. Położona na wysokości 470-590 m.
W 1686 Gierałtówek założyli uchodźcy ewangeliccy z Czech. Wieś powstała na gruntach Unięcic. Stanowiła własność hr. Gersdorfów. W 1807 roku Adolf Traugott v. Gersdorf z Pobiednej wzniósł na południe od Gierałtówka w lesie na wysokości 535 m wieżę obserwatorium astronomicznego. Wieża nosiła później imię Cesarza Wilhelma i służyła jako wieża widokowa. Po Gersdorfach wieś należała do hr. Victora Amadeusa Rothenburga. W 1825 roku wieś liczyła 42 domy.

Gierczyn

Nazwy: 1385 Geran, 1747 Giehren, 1945 Kierz, 1948 Gierczyn.
Do lat 40-tych XVIII w. wieś w ks. jaworskim. Do 1815 w pow. bol.-lwów. Do 1973 wieś
gromadzka w pow. lwówskim. Do 1975 w gm. Mirsk w pow. lwówskim. Od 1975 w gm. Mirsk w woj. JG.
Długa, luźno zabudowana wieś łańcuchowa w dolinie Czarnotki na pn. zboczu Grzbietu Kamienickiego, na wys. 420 – 620 m. Dzieli się na Gierczyn Dolny i Górny, przecięty w połowie Starym Traktem Handlowym Żytawsko-Jeleniogórskim. Tam też wykształciło się centrum wsi.
Gierczyn powstał w XV w. jako własność rycerska należąca do trzech rodzin m.in. Schaffgotschów i Zeydlitzów. W pocz. XVI w. (w 1512 lub 1517 r.) rozpoczęto w Gierczynie wydobycie rud cyny (kasyterytu) w 2 wychodniach. Roboty górnicze zainicjowali dwaj czescy górnicy z Jachymova Hans Wiese i Mathaus Sóhnel. W ślad za nimi przybyło 400 górników, którzy dali początek znacznemu ośr. górnictwa i wytopu cyny. W 1572 r. Jan Bronner ze Świdnicy na polecenie Urzędu Górniczego we Wrocławiu przeprowadził badanie probiercze. W Gierczynie powstało wówczas wydzielone osiedle górnicze Greiffental na prawach ,,wolności górniczej”, a od 1578 r. istniał tu osobny Urząd Górniczy nadzorujący prace w kopalniach Schaffgotschów i poszczególnych gwarectwach. W końcu XVI w. złoża zaczęły się wyczerpywać i zakres robót gwałtownie zmalał. W 1616 r. jeden z gwarków otrzymał przywilej górniczy na wydobycie miedzi. W tym czasie Gierczyn był już dużą wsią z kościołem katolickim. Początkowo roboty górnicze obejmowały zbocza doliny Czarnotki. Później kolejne kopalnie i sztolnie powstawały u podnóża grzbietu w kierunku Krobicy i Przecznicy. Prace górnicze przerwała wojna 30-letnia. Po niej do 1668 r. prowadzono jeszcze prace wydobywcze. Po 1727 r. wznowiono roboty górnicze, a w 1738 r. wydano nową ordynację górniczą. Na szerszą skalę podjęto prace po 1742 r., po zajęciu Śląska przez Prusy. Powstały nowe gwarectwa oparte na zasadach spółek akcyjnych. Powstał wówczas także drewniany kościół ewangelicki. Prace górnicze prowadzono do 1788 r., później roboty przesunięto w kierunku Krobicy. Wydobycie stopniowo malało i produkcja cyny spadała z ok. 20 t rocznie w k. XVI w. do zaledwie 3- 4 w XVIII w.
W 1782 r. w Gierczynie istniały 2 kościoły (katolicki i ewangelicki), szkoła, 2 młyny wodne i liczne kopalnie, huta oraz inne obiekty i urządzenia górnicze. W 1840 r. istniały już 2 szkoły, młyn do mielenia kory dębowej, działało także 9 tkaczy.
W początkach XIX w. wznowiono prace górnicze, ale bez powodzenia. Próbowano jeszcze uruchomić kopalnię w 1938 r. Po wojnie prowadzono prace badawcze i poszukiwawcze, ale bez sukcesów. Dopiero w ostatnich latach ponowiono je uzyskując zachęcające wyniki. Obecnie w okolicach wsi można znaleźć jeszcze liczne ślady po sztolniach, wykopach, urządzeniach odwadniających i hutach. W 1973 r. rozebrano nieużytkowany kościół poewangelicki. W 1978 r. były 72 gospodarstwa rolne. W ostatnich 20 latach dwukrotnie wzrosła liczba ludności utrzymującej się ze źródeł pozarolniczych.
Zabytki: barokowy murowany jednowieżowy kościół Narodz. NMP z 1604 r., przebudowany w połowie XVII w. i w latach 1967- 75. Wewnątrz renesansowa kamienna chrzcielnica z 1557, późnorenesansowa drewnniana malowana empora i strop kasetonowy z pocz. XVII w. oraz barokowy drewniany ołtarz, kamienne epitafia i nagrobki z XVIII w., a także rokokowa ambona z XVIII w. i klasyczne nagrobki z XIX w. W wyposażeniu ruchomym barokowe paramenty z XVIII w.
Przez Gierczyn przechodzi zielony szlak ze Świeradowa do Mirska.

Huta

Nazwy: 1840 Josephinenhutte, 1945 Huta.
Cześć Szklarskiej Poręby położona na wysokości 680-770 m powyżej centrum, nad Kamienną. Za zabudowaniami huty w łożysku Kamiennej znajdują się doskonale wykształcone marmity. Osiedle powstało po założeniu w dobrach Schaffgotschów w 1841 r. przez Frantza Pohla huty ,,Józefina”. Produkcja huty ruszyła 8.07.1842 r. Była to wówczas nowoczesna huta, w której produkowano szkło ołowiowe. W 1848 r. huta uzyskała połączenie drogowe, a w 1902 r. kolejowe z Jelenią Górą i Czechami, co otworzyło szerokie rynki zbytu. W okresie I wojny światowej huta produkowała specjalne szkła reflektorowe i soczewki. Po wojnie mimo kłopotów ze zbytem rozwijała się produkcja szkła ołowiowego (kryształowego) pozyskując rynki zagraniczne. Po 1923 r. przekształcono ją w towarzystwo akcyjne połączonych hut w Szklarskiej Porębie i Piechowicach. Wyroby ,,Józefiny” uzyskały markę europejską. Po 1945 r. huta zachowała starą nazwę do 1956, kiedy to zmieniono jej nazwę na Huta Szkła Kryształowego ,,Julia”. Nastąpiło to po przegranym procesie z Schaffgotschem, który założył w RFN hutę ,,Neue Josephinenhiitte”. Zakład unowocześniono i znacznie rozwinięto produkcję, która w dużej części przeznaczona jest na eksport.
Budynek produkcyjny huty .Julia” z ok. 1840 r., przebudowany w początkach XX w. Murowany kryty drewnianym dachem. Zawiera piece do wytopu szkła i stanowiska dla dmuchaczy (kuglerów). Zabytek techniki.
Huta „Julia” jest udostępniona do zwiedzania Jest tu też wzorcownia z kolekcją kryształów.
Frantz Pohl (1813-1884) – zięć i spadkobierca Preusslerów, założyciel i długoletni kierownik huty „Józefina”. Pochodził ze znanej czeskiej rodziny kupieckiej związanej ze szklarstwem. Ukończył Instytut Przemysłowy w Berlinie w 1835 r. Od 1841 r. na zlecenie Schaffgotscha budował, a następnie prowadził do lat 80-tych hutę. Wprowadził unowocześnione metody produkcji gwarantujące wysoką jakość szkła.
Joseph Partsch (1851 – 1925) – urodził się w Hucie, zmarł w Bad Brambach, wybitny geograf i historyk. W 1876 r. objął stanowisko pierwszego profesora geografii na Uniwersytecie Wrocławskim, później w latach 1905 – 32 wykładał na Uniwersytecie w Lipsku. Zasłynął zwłaszcza badaniami nad plejstoceńskimi zlodowaceniami Tatr i średniogórza europejskiego. Był autorem wielkiej geografii regionalnej Śląska (1896-1910) i prac poświęconych formom glacjalnym Karkonoszy, których był wielkim znawcą i miłośnikiem.
Obok zabudowań huty przechodzi czerwony GSS ze Szklarskiej Poręby na Halę Szrenicką oraz czarny szlak okrężny wokół Szklarskiej Poręby.

Izera

Nazwy: 1297 Gizera, 1747 Isere, Isera, Jizera, Izera.
Rzeka, prawy dopływ Łaby, odwadniająca wschodnią część Gór Izerskich (w tym południowego zbocza polskiego Wysokiego Grzbietu), zachodnią część Karkonoszy oraz Jeśtedsky hreben i Ćesky Raj. Źródła przy granicy po czeskiej stronie na wysokości 980 m, na pd.-wsch. zboczu Smreka. Część źródliskowych potoków wypływa także na południowych zboczach Stogu Izerskiego pod Łącznikiem na wys. ok. 1045 m. Ujście koło uzdrowiska Touśeń na wschód od Pragi na wysokości ok. 170 m. Długość rzeki ok. 164,0 km. W górnym biegu Izery płynie meandrującym korytem przez długi ciąg torfowisk wysokich. Powstały one na skalistym nieprzepuszczalnym podłożu dzięki sprzyjającym warunkom glebowo-klimatycznym. Jedno z nich ,,Torfowisko Izerskie” jest rezerwatem przyrody. Znacznie obszerniejsze rezerwaty są po czeskiej stronie. Dolina Izery stanowi jeden z najbardziej dzikich i odludnych zakątków w całych Sudetach. W polskich Górach Izerskich Izera przyjmuje szereg lewobrzeżnych dopływów. Są to: Tracznik, Kozi Potok, Jagnięcy Potok, Kobyła, Smolna, Kamionek i Koziniec. Izera w górnym biegu na terenie Gór Izerskich
stanowi na długości 15 km granicę między Śląskiem i Czechami. Obszar źródliskowy Izery stanowił od 1787 r. teren sporny między dobrami gryfowskimi i frydlandzkimi, a w latach 1537-1845 trwał spór graniczny o główne koryto rzeki. Dopiero w 1845 r. komisja graniczna podzieliła go. Dolina Izery już w XIV – XV w. była obszarem intensywnej penetracji poszukiwaczy złota i skarbów tzw. Walończyków, występowała też w Księgach Walońskich. Znajdowano tu m.in. agaty. W XVII -XVIII w. w dolinie Izery rozwinęło się osadnictwo (dziś nieistniejące) i szklarstwo. Istniały tu do XIX w. huty szkła, które po wybudowaniu huty ,,Julia” w Szklarskiej Porębie upadły. Obecnie Izery stanowi główne źródło zaopatrzenia Pragi w wodę pitną.

Izerska Hala

Nazwy: Iserae Pratum, In der Iser, Na Izerze, Izerska Hala.
Obniżenie w dolinie Izery u spływu Jastrzębnika, Wrześnika i Jagnięcego Potoku na wysokości 840-880 m. Stanowi ją w części wysokie torfowisko objęte na Kobylej Łące ochroną w rezerwacie ,,Torfowisko Izerskie”. Występuje tu szereg roślin bagiennych będących reliktami okresu zlodowacenia. Jest tu też najniższe w Sudetach stanowisko kosodrzewiny. Część torfowiska służy do pozyskiwania borowiny dla uzdrowiska w Świeradowie Zdroju. Wschodnia część Izerskeij Hali zajmuje torfowisko Zieleniec. Łącznie torfowiska na Izerskiej Hali zajmują obszar kilku kilometrów po obu stronach granicy. Izera przepływa je meandrującym korytem. Klimat Izerskiej Hali ma parametry zbliżone do obszarów północnej Skandynawii i charakteryzuje się dużą ilością opadów i doskonałymi warunkami śniegowymi.
Izerska Hala często występowała w Księgach Walońskich i była terenem intensywnych poszukiwań kamieni ozdobnych i półszlachetnych. W drugiej połowie XVII w. czescy uchodźcy religijni (ewangelicy) założyli tu nieistniejąca już osadę Izera, która w 1747 r. liczyła 13 zagrodników i chałupników. Składała się z bud pasterskich, których w 1880 r. było aż 38. Był też młyn wodny. We wschodniej części Izerskiej Hali istniała wioska Zieleniec, w której w czasie ostatniej wojny Niemcy zorganizowali obóz pracy dla Francuzów i Serbów zatrudnionych w lasach. W 1933 r. Izera liczyła 134 mieszkańców. Po 1945 r. stopniowo wyludniała się, aż do zaniku, podobnie jak Zieleniec.
Przez Izerską Halę prowadzi niebieski szlak ze Świeradowa Zdrój do Rozdroża pod Cichą Równią. W dawnej wsi Izera było przed 1945 r. kilka gospód dysponujących ok. 100 miejscami noclegowymi oraz schronisko młodzieżowe. Rozwijało się też narciarstwo. Obecnie przez Izerską Halę prowadzi narciarska trasa biegowa z Jakuszyc. W stylowym budynku dawnej gospody mieści się schronisko studenckie ,,Chatka Górzystów”.

Izerskie Bagno

Nazwy: Iser Moor, Raśeliniśte Jizery, Velka jizerska louka, Izerskie Bagno.
Rozległe torfowisko wysokie leżące na poziomie 830-850 m u spływu Izery z Tracznikiem i Kozim Potokiem, porośnięte częściowo lasem, ciągnące się po obu stronach granicy i Izery, która płynie tu meandrującym korytem. Występująca tu charakterystyczna roślinność jest zbliżona do tej, która porasta rezerwat „Torfowisko Izerskie” na sąsiedniej Izerskiej Hali, z którą Izerskie Bagno łączy się bezpośrednio poprzez Wręgi. Występuje tu także kosodrzewina. Obszar Izerskiego Bagna po czeskiej stronie jest objęty ochroną w dużym rezerwacie przyrody. Cały teren jest nieuczęszczany, bezludny i stanowi rzadki już w Sudetach fragment krajobrazu zbliżonego do naturalnego. Północna część Izerskiego Bagna nazywa się Borowina a południowa Wręgi.

Na podstawie: „Słownika geografii turystycznej Sudetów, tom 1. Góry Izerskie. Marek Staff