Wojanów

Wojanów

Dawniej dwie wsie leżące po obu stronach rzeki Bóbr: Wojanów i Bobrów – dziś administracyjnie tworzą jedną miejscowość Wojanów, należącą do gminy Mysłakowice. Spotyka się jednak jeszcze nazwę podwójną: Wojanów-Bobrów.

Miejscowość położona na wysokości 350 m leży na północno-zachodnim krańcu Rudaw Janowickich. Stara wieś sudecka Wojanów w dokumentach historycznych pojawia się już w roku 1281. Od XIII w. miejscowość należała do rodu Zeidlitzów (początkowo nazwisko to brzmiało Czedlicz lub Cedlic), który gospodarzył tu jeszcze w XVIII w. W latach 1486-1530 i 1540-1548 dobra wojanowskie należały okresowo do Schaffgotschów z Chojnika, a wcześniej – bardzo krótko – do rodziny Runge.

Około roku 1596 Nicol Czedlicz – piszący się „Czedlicz auf Schildau und Nimmersath” (z Wojanowa i Płoniny) – rozpoczął budowę dworu o charakterze pałacowym. Pałac w Wojanowie położony jest w dolnej (zachodniej) części wsi. Zapewne istniał na jego miejscu jakiś wcześniejszy budynek, lecz brak o nim informacji. Zachowana inskrypcja na portalu – ,,erbaut 1607″ – podaje datę zakończenia budowy. Niektóre źródła, powołując się na śląskiego kronikarza Naso i jego dzieło ,,Phaenix Redivivus” wydane w roku 1667, podają jako datę zbudowania pałacu wojanowskiego rok 1603. Ukształtowana w początku XVII w. bryła pałacu stanowiła rzadko spotykane na Śląsku, charakterystyczne dla terenów sasko-łużyckich rozwiązanie architektoniczne.

W okresie wojny 30-letniej, w roku 1642 obiekt został zniszczony przez Szwedów. Odbudowę podjął Christoph Zeidlitz przed rokiem 1667. Odrestaurowany pałac wyróżniał się wśród śląskich rezydencji szlacheckich. Kolejnej przebudowy dokonano w latach 1832-33. Wiąże się ona z tajemniczą i intrygującą postacią tajnego radcy sądowego Królestwa Prus – Karola Albrechta Ike. Przed nabyciem w 1831 r. dóbr wojanowskich przybył on z Kurlandii na ziemie Księstwa Polskiego, gdzie otrzymał tytuł hrabiowski i rosyjsko-polskie szlachectwo herbu „Duninowski”. W roku 1839 sprzedał Wojanów królowi Fryderykowi Wilhelmowi III i powrócił do swego majątku Duninów koło Płocka. Zakupiony przez króla Wojanów włączony został w kompleks pałacowo-parkowy utworzony z dóbr karpnickich i mysłakowickich.

Dokonana przez Ike-Duninowskiego przebudowa pałacu i założenia parku krajobrazowego złożyły się na wyjątkowej urody zespół pałacowo-parkowy. Liczne źródła jako autora przebudowy podają aktywnego na tym terenie królewskiego architekta Schinkla, inne zaś mówią o A. Stiillerze jako o wykonawcy koncepcji Schinkla. Brak na ten temat jednoznacznych stwierdzeń. Tych wątpliwości nie budzi autorstwo rozplanowania parku krajobrazowego – był nim dyrektor ogrodów królewskich Piotr Józef Lenne, O ile pierwsza przebudowa nadała renesansowej rezydencji pewne cechy barokowe – to prace XIX-wieczne przekształciły budowlę w stylu neogotyku angielskiego. Bryłę pałacu umiejętnie wykorzystano do realizacji modnej wówczas idei „zamku gotyckiego”. Nałożono gotyckie ozdoby, pozostawiając elementy starszego wystroju. Mocno wyeksponowano powiązanie architektury z elementami krajobrazu, głównie przez odpowiednie rozmieszczenie punktów widokowych w parku. Ostatnia przebudowa pałacu, przeprowadzona w roku 1906, w dużej mierze zatarła dawny charakter budowli.

Pałac wojanowski jest w dzisiejszej postaci trzykondygnacyjną budowlą wzniesioną na planie prostokąta, w którego narożach usytuowano czterokondygnacyjne cylindryczne wieże alkierzowe zwieńczone lejkowatymi hełmami. Kryty jest czterospadowym dachem (pierwotnie dwukalenicowym). Pałac połączono z parkiem przez dobudowanie tarasu i dwu oranżerii z krytymi przejściami. Od strony parku znajduje się portal zamknięty łukiem tudorowskim nawiązującym do łuku obramień okiennych. W oknach wszystkich elewacji i oranżerii zachowała się stylowa neogotycka stolarka okienna, najciekawsza od strony parku. Dekoracja ornamentalna pałacowych wnętrz (ongiś bogata i różnorodna) zachowała się jedynie w pomieszczeniach najwyższej kondygnacji. Od strony północnej, przed pałacem znajduje się dziedziniec z zabudowaniami gospodarczymi (stajnie i oficyny) pochodzącymi z II połowy XVIII w. Tu usytuowany jest także dom głównego inspektora dóbr wojanowskich.

Park pałacowy od południa ogranicza rzeka Bóbr. Rozplanowanie zieleni eksponowało widok na Karkonosze, głównie na Śnieżkę. W parku zachowało się ponad 700 drzew, w tym 295 lip drobnolistnych (niektóre z nich o kilku pniach). Wiek wielu okazów określa się na 200-300 lat. Do najstarszych drzew należy grupa dębów, w której jest 6 dębów czerwonych. Ponadto w parku znajdują się klony, kasztanowce, olsza czarna, buki, jesiony, sosny wejmutki. Rzeka oddziela park wojanowski od założenia pałacowo-parkowego w Łomnicy Dolnej.

W centrum Wojanowa (przy szlaku 3Z) znajduje się interesujący, cenny zabytek sakralny – kościół parafialny Wniebowzięcia NMP, wzmiankowany już w 1318 roku. Ta gotycka budowla powstała w XIV wieku. Z jej starszych elementów zachowały się: prezbiterium, nawa i wieża. Najcenniejsze zabytki świątyni znajdują się w jej wnętrzu.

Zwiedzając kościół należy zwrócić uwagę na gotycką XV-wieczną rzeźbę „Grupa Ukrzyżowania”, polichromowaną ambonę barokową z 1607 roku, chrzcielnicę barokową z reliefami z XVII wieku. Barokowe ołtarze boczne, jak również ołtarz główny, pochodzą z XVIII wieku. XV-wieczny tryptyk gotycki z tego kościoła eksponowany jest w Muzeum Narodowym w Warszawie. W przybudówce bardzo ciekawy zabytek – cynowa, malowana trumna z herbami rodów dolnośląskich. Interesujące są malowidła na deskach – Pasja z XVI wieku czy barokowa scena „Zdjęcie z krzyża” z XVIII wieku.

Godne uwagi są malowidła na emporach. Nad prezbiterium herby rodów Stange, Zeidlitz, Schaffgotsch, Runge. We wnętrzu, jak i na północnej ścianie zewnętrznej świątyni – liczne płyty nagrobne i epitafijne związane głównie z rodem Zeidlitzów, Stange i Schaffgotschami – m.in. Elżbiety Busowoy z 1546 roku, Bernarda Gotscha (1560 r.), żony Kacpra von Stange (1567 r.), Zofii z domu von Kitlitzin (1582 r.), Alberta Zeidlitza (1633 r.).

Zwraca też uwagę rzeźbiarskim kunsztem epitafium nagrobne Ulryka Schaffgotscha z roku 1563. Najwcześniejsze nagrobki pochodzą z 1508 roku. Zachowane tu epitafia i płyty nagrobne należą do cennych dokumentów historycznych i świadectw wysokiego poziomu sztuki.

W górnej części wsi, na zachodnim stoku Buczka znajduje się mocno zniszczona neorenesansowa budowla z XIX wieku. Istnieją domniemania, iż wybudowano ją na miejscu średniowiecznego kasztelu strzegącego tu przeprawy przez Bóbr.

We wsi sklep spożywczy i bar „Nad Bobrem”. Do Wojanowa dochodzi linia WPK nr 11 z Jeleniej Góry, a w pobliżu zachodniego krańca wsi przechodzi także linia nr 3. Stacja PKP na północ od centrum wsi (dojście szlakiem 3Z – od kościoła około 30 min).

Źródło: Bohdan W. Szarek „Rudawy Janowickie”, 1990

Dodaj komentarz