Góry Stołowe

Góry Stołowe – region zaliczany do Sudetów Środkowych, wznoszą się jakby wyspa nad otaczającymi je obniżeniami. Góry te ciągną się z południowego wschodu od Polanicy Zdroju, na północny zachód – po Mieroszów i Okrzeszyn. Sięgają tam po Kotlinę Kamiennogórską w formie niewielkiego cypla, zwanego Zaworami (Zielonka, 701 m n.p.m). Z przeciwległej strony Góry Stołowe wznoszą się ponad Kotlinę Kłodzką, przechodzącą ku północnemu zachodowi w Obniżenie Broumowskie. Od południa Obniżenia Dusznickie i Kudowskie oddzielają je od gór Bystrzyckich i Orlickich, z którymi łączą się niewielkim, ale ważnym siodłem przełęczy Polskie Wrota (660m npm). Od południowego zachodu pasmo to oddzielają od reszty masywu sudeckiego doliny środkowej Metuji i Upy (terytorium Czech).

Cały region ma charakterystyczny układ prostokąta o wymiarach 40×15 km, usytuowanego na linii południowy wschód – północny zachód. Jest to tzw. kierunek sudecki, typowy dla większości pasm w Sudetach, uwarunkowany specyficznymi procesami geologicznymi, a przede wszystkim tektonicznymi. Powierzchnia tego regionu wynosi 600 km2. Na terytorium Polski jest ona znacznie mniejsza, a na Ziemi Kłodzkiej wynosi tylko 210 km2.

Po zakończeniu wojen śląskich (1741 – 1763) tradycje polityczno – administracyjne znalazły odzwierciedlenie w ustanowieniu granicy prusko – austriackiej. Miała ona podobny przebieg jak obecnie. Wraz z Ziemią Kłodzką, związaną od schyłku średniowiecza ze Śląskiem, region stołowogórski wszedł w 1945 roku w skład województwa wrocławskiego.

Zasadniczy materiał skalny, budujący Góry Stołowe, powstał w górnej kredzie (105 – 67 mln lat), w okresie intensywnego wietrzenia pra – Karkonoszy i wyspy wschodniosudeckiej. Doprowadziło to do usypania na dnie morskim, stopniowo obniżającym się, potężnych ławic piasków. Osiągnęły one miąższość ponad 600 m, w trzech poziomach rozdzielonych niewielkimi wkładkami margli, wytrąconych w ciepłym i stagnującym zbiornikiem morskim. Późniejsze procesy doprowadziły do zeskalenia piasków w pisakowce o barwach jasnokremowej i jasnożółtej. Całość tego terenu w czasie alpejskich ruchów górotwórczych na początku ery kenozoicznej (67 – 26 mln lat) została niemal poziomo podniesiona do dzisiejszych wysokości. Miejscami tylko, w wyniku późniejszego wietrzenia, zostało odsłonięta starsze podłoże – czerwonawe granity w okolicach Kudowy Zdroju, czerwonawe od związków żelaza piaskowce permskie (285 – 240 mln lat) w okolicach Chocieszowa i Radkowa oraz staropaleozoiczne (570 – 410 mln lat) skały Wzgórz Darnkowskich.

Charakter piaskowców i usytuowanie ich ławic sprawiło, że w krajobrazie widoczne są trzy wyraźne stopnie. Z najwyższego pozostały już tylko izolowane bastiony, również jednak z płaskimi wierzchołkami. Tworzą je Szczeliniec Wielki (919 m npm) i Mały (896 m n.p.m), Skalniak (915 m npm) z Błędnymi Skałami (850 m npm) i Narożnik (851 m npm). Wierzchołki te wznoszą się niemal pionowymi ścianami o wysokości 100 – 150 m nad środkowym stopniem już rozleglejszym, stąd też częściowo wykorzystywanym rolniczo (Karłów, Pasterka). Jeśli jednak zważyć, że stopień środkowy opada ścianą o wysokości 300 m do podnóża, to na niewielkich stosunkowo obszarach w centrum Gór Stołowych rozpiętości wysokości względnych dochodzą do ponad 400 m. Jest to tyle, ile wewnątrz Tatr Wysokich. Warto o tym pamiętać!

Urozmaiceniem stoliwa górskiego są niezbyt głębokie dolinki, z których największe odwadnia Czerwona Woda i Czermnica, a także malownicze ugrupowania odporniejszych trzonów skalnych. Najciekawsze z nich są Skalne Grzyby i Skałki Łężyckie.

Nieco odmienny charakter mają Wzgórza Darnkowskie, zbudowane głównie z granitoidów i skał metamorficznych, oraz Wzgórza Lewińskie. Składają się na nie niezbyt wysokie kopki i grzbieciki o urozmaiconej konfiguracji.

Należy dodać, że do prezentowanego regionu należą Obniżenie Dusznickie i Obniżenie Kudowskie; to ostatnie, dość rozległe, otwiera się już ku południowemu podnóżu Sudetów.

Dodaj komentarz

Copyright © 2025 Karkonosze.org.pl