W wyniku decyzji Hitlera a następnie ustaleń podjętych 15 września 1943 roku, 1 listopada 1943 roku na południowy wschód od Bad Charlottenbrunn (Jedlina Zdrój), w Górach Sowich rozpoczęły się prace przy jednym z największych przedsięwzięć budowlano- górniczych II wojny światowej. Budowa obiektu o kryptonimie „Riese”, czyli „Olbrzym”, który miał być nową Kwaterą Główną wojsk niemieckich rozpoczęła się 1 listopada 1943roku.
Tu, w mocno zalesionych górach miały powstać potężne, podziemne, odporne na bombardowania pomieszczenia dla Hitlera, dla dowództwa wojsk lądowych i lotniczych, dla Reichsführera SS i ministra spraw zagranicznych oraz pomieszczenia dla obsługi i ochrony. Jak pisze X. Dorsch miało tu znaleźć schronienie dla 20 tysięcy ludzi. Historyk niemiecki prof. Seidler pisze, że równocześnie z kwaterą główną Hitlera miał w Górach Sowich powstać potężny, podziemny obiekt przemysłowy, drugi co do wielkości po podziemnym kompleksie „Dora” w Górach Harzu (produkowano tam rakiety V1 i V2). Nie wiadomo jednakże, co miano tam produkować: myśliwiec odrzutowy Me- 262, czy też rakietę A4 (V2).
Przedsięwzięcie „Olbrzym” (org. „Riese”) otrzymało najwyższy priorytet w III Rzeszy. Plany budowy powstały w pracowni prof. Herberta Rimpla mieszczącej się w Berlinie. W pierwszej fazie budowy pracami zajmowała się Śląska Wspólnota Przemysłowa. Do prac zatrudniano robotników przymusowych z całej Europy. Śląska Wspólnota Przemysłowa nie miała doświadczenia w tego rodzaju pracach. Na przełomie roku 1943/44 w obozach robotników przymusowych wybuchła epidemia tyfusu. Oprócz tego na budowie panowała olbrzymia korupcja. To wszystko spowodowało, że roboty postępowały bardzo wolno. Wiosną 1944 roku do kontynuacji prac wyznaczono Organizację Todt. Nadzór nad całością prac powierzono architektowi, Hauptsturmführerowi SS, dr. Siegfridowi Schmelcherowi. Kierownikiem budowy został Oberbaurat Mayer. Na siedzibę dyrekcji wybrano pałac rodziny von Pucklerf znajdujący się na obrzeżu Gór Sowich w Jedlince (Tannhausen). Tak wielkie przedsięwzięcie budowlane wymagało ogromnych nakładów finansowych, ogromnych ilości sprzętu specjalistycznego, materiałów budowlanych, wybuchowych, no i specjalistów budowlanych, górniczych oraz robotników. Źródłem darmowej siły roboczej stał się Obóz Koncentracyjny Gross Rosen. W okolicy Głuszycy i Walimia powstaje najpierw pięć, a później (wiosną i latem 1944r.) jeszcze siedem obozów pracy (Arbeitslager- AL.). Prace w Górach Sowich trwały do lutego -marca 1945 roku.
Przy kompleksie „Włodarz” powstał jeden z największych obozów w rejonie „Riese”, w którym przebywało średnio około 3000 więźniów. Wyraźne ślady po obozowisku można dziś odnaleźć przy drodze z Jugowic do Walimia (czarny szlak), około 200 metrów od wejść do podziemnego kompleksu.
Po wyzwoleniu na tereny te wkroczyły oddziały Armii Czerwonej. Rozpoczął się wywóz maszyn, urządzeń, materiałów budowlanych do Związku Radzieckiego. Wstęp na teren budowy o kryptonimie „Olbrzym” był w tym czasie zabroniony. Dlatego dzisiaj jest bardzo trudno odpowiedzieć na pytanie, co i gdzie rzeczywiście zdołali Niemcy wybudować i wydrążyć. Co zostało zniszczone lub ukryte i zamaskowane przez samych Niemców, a co zniszczyli Rosjanie lub nasze wojsko albo polskie służby bezpieczeństwa. Po latach, które minęły od zakończenia II wojny światowej, w wyniku prac m.in. Jacka Wilczura, Jerzego Cery, Mariusza Aniszewskiego i wielu innych znamy obecnie stosunkowo dobrze 7 podziemnych kompleksów: Zamek Książ, Jugowice, Włodarz, Soboń, Rzeczka, Osówka, Gontowa
Łączna objętość tych obiektów nie przekracza 100 tys. m3. Bardzo przybliżone wyliczenie ilości zużytego betonu dają nam liczbę około 70 tys. m3. W porównaniu do danych, jakie podają niektóre źródła niemieckie, tuneli powinno być jeszcze raz tyle. Powstaje, więc pytanie: gdzie znajdują się tysiące metrów sześciennych podziemnych korytarzy, hal, tysiące metrów sześciennych betonu? Te pytania pozostają na razie bez odpowiedzi. Prace przy Bauvorhaben „Riese” odbywały się w ścisłej tajemnicy. Teren budowy o powierzchni ok. 35 km2był obszarem zamkniętym. Wstęp dozwolony był tylko za okazaniem specjalnej przepustki. Praca trwała dwadzieścia cztery godziny na dobę. Bez przerwy ze stacji w Olszyńcu i w Głuszycy Górnej wyjeżdżały transporty z materiałami budowlanymi, maszynami i urządzeniami potrzebnymi na budowie oraz sprzętem i wyposażeniem dla gotowych obiektów. Niemieckie źródła podają, że przedsięwzięcie budowlane Olbrzym rozpoczęło się jesienią 1943r jednak istnieje duże prawdopodobieństwo, że prace zaczęły się wiele wcześniej.
Badacze zajmujący się zagadnieniami związanymi z budową o kryptonimie „Riese” od lat dyskutują na temat przeznaczenia obiektów budowanych w Górach Sowich.Ich zdania na ten temat często bardzo się różnią. Mówi się, że miały to być:
- schrony dla Hitlera i jego najbliższych współpracowników,
- podziemne fabryki, (Me-262, V2),
- laboratoria chemiczne, biologiczne lub atomowe,
- lub inne obiekty badawcze czy przemysłowe.
Co do jednego badacze są zgodni: czas w jakim trwała budowa, użyte tu siły i środki pozwalają przyjąć, że musiano tu zbudować o wiele więcej niż możemy dziś zobaczyć. Gdzieś w Górach Sowich znajdują się doskonale ukryte i zamaskowane obiekty. Mamy nadzieję, że kiedyś zostaną odnalezione.
Opisywane podziemia można odnaleźć na kilka sposobów. Przez Walim przechodzi czarny szlak martyrologii, który przy kościele p.w. św. Barbary odbija w stronę Jugowic i prowadzi u podnóża góry Włodarz. Dochodząc do zabudowali Jugowic, z czarnego szlaku odchodzi w lewo dukt, do lasu na terenie Parku Krajobrazowego Gór Sowich (w tym miejscu znajdują się tablice informacyjne Parku). Dukt zagłębia się w las i doprowadza do kolejnej drogi, która jest pozostałością trasy kolejki wąskotorowej używanej przy budowie kompleksu. Trasa ta biegnie równolegle do znanych obecnie wejść do „Włodarza”, które rozpoznamy po charakterystycznych wyrobiskach. Osoby zmotoryzowane, kierując się przez Jugowice i dalej do wyższych partii tej miejscowości, mogą dojechać dość dobrą drogą do skrzyżowania dróg z tablicami o, których mowa wyżej.
W okresie letnim kompleks czynny w godz. 9.00-18.00. Wejście o pełnych godzinach
Pierwsze o godz. 9.00. Ostatnie o godz. 17.00
W okresie zimowym kompleks czynny w godz. 10.00-16.00. Wejście o pełnych godzinach. Pierwsze o godz. 10.00. Ostatnie o godz. 15.00
Atrakcje:
- Trasa piesza-sucha. Zwiedzanie sztolni z przewodnikiem po części niezalanej.
- Trasa z pływaniem. Zwiedzanie sztolni z przewodnikiem po części niezalanej połączone z przepłynięciem łodzią w zalanych sztolniach.
- Tyrolka-zjazd na linie z platformy.
- Super Alpinista-zestaw 3 konkurencji: wchodzenie z asekuracją na skrzynki, kolejno układane, jedna na drugiej, wspinaczka z asekuracją na drabince speleo, opuszczanie na linie z asekuracją.
- Ścieżka Rambo-zestaw 3 konkurencji: strzelanie do celu z paintbalu, strzelanie do celu z wiatrówki, rzut nożami do tarczy.
- Organizacja ogniska.
W sztolniach panują specyficzne warunki, z tego względu goście powinni odpowiednio się przygotować. Temperatura 5-10 st. zależnie od miejsca, b. duża wilgotność rzędu 95%.