Kopalnia kwarcu "Stanisław"

Przemysław Wiater

Kopalnia kwarcu „Stanisław” w Szklarskiej Porębie położona jest na południowym zboczu i grzbiecie Izerskich Garbów w środkowo-wschodniej części Gór Izerskich w najwyższej centralnej części Wysokiego Grzbietu Gór, między masywem Zielonej Kopy po zachodniej stronie a Zwaliskiem po wschodniej stronie, około 1,6 km na południe od Rozdroża Izerskiego. Dawniej na wyrobisko kwarcu używano nazw Weisse Flins, Biały Lwiniec (od legendarnego bożka słowiańskiego Flinsa-Lwińca zakopanego tutaj ponoć przed wiekami) i Biały Kamień.

Kopalnia „Stanisław” jest to kopalnią odkrywkową, która eksploatuje największą w Polsce żyłę kwarcu o długości ponad 10 km. Kwarc występuje tutaj w strefie kontaktowej granitów karkonoskich i granito-gnejsów. Poziom wydobywczy położony jest na wysokości od 1050 do 1080 m n.p.m. Jest to najwyżej położony zakłady wydobywczy w Polsce, a nawet w środkowej Europie. Kwarc był wykorzystywany jako podstawowy surowiec dla okolicznych hut szkła, a huta „Józefiny” ze Szklarskiej Poręby eksploatowała złoże do 1902 r. Produkcja kopalni obejmuje trzy odmiany kwarcu: ceramiczny, najbardziej wartościowy, półceramiczny i hutniczy. Wydobywany kwarc odznacza się bardzo wysoką zawartością krzemionki (około 97-100 %). Surowiec o takich parametrach doskonale nadaje się do wykorzystania w przemyśle: szklarskim, hutniczym i elektronicznym.

Złoże kwarcu na Izerskich garbach eksploatowane jest od średniowiecza. Kwarc był wykorzystywany jako podstawowy surowiec dla okolicznych hut szkła. Pierwsi bogactwo Wysokiego Grzbietu poznali Walonowie, znajdując złoto, kryształy górskie i ametyst. Gdy w 1902 r. kolej dotarła ze Szklarskiej Poręby do Korenova, a ze stacji kolejowej „Huta” poprowadzono dla kopalni bocznicę towarową, nastąpił dalszy rozwój kopalni z uwagi możliwość łatwego transportu surowca do odległych miejsc. Do 1945 r. wschodnia część szczytu była pomnikiem przyrody. Kopalnię kwarcu „Stanisław” na Izerskich Garbach na miejscu istniejącej wcześniej kopalni utworzono w latach 50. XX wieku, włączając w skład Przedsiębiorstwa Państwowego „Jeleniogórskie Kopalnie Surowców Mineralnych”, które w 1954 r. utworzono z wydzielonej części Bolesławieckich Kopalń Surowców Mineralnych. W 1991 r. Przedsiębiorstwo Państwowe JKSM zostało przekształcone w Jednoosobową Spółkę Skarbu Państwa, a w 1997 r. Spółka została sprywatyzowana. W 2001 r. Kopalnia Kwarcu „Stanisław została sprzedana przez firmę JKSM ,Dolnośląskiej Spółce Inwestycyjnej SA, jednej ze spółek Kombinatu Górniczo-Hutniczego Miedzi. Nowy właściciel „Pebeka Lubin” nie podjął wydobycia z uwagi na nieopłacalność, związaną z trudnymi warunkami oraz sezonowością – prace górnicze można prowadzić właściwie tylko w ciepłej części roku.
Na wschód od kamieniołomu znajduje się legendarna grupa skał zwana pod nazwą Zwalisko – do której zaliczają się Wieczorny Zamek, Skarbek i Skalna Brama.

Literatura

  • Baedeker K., Schlesien, Leipzig 1938
  • Czerwiński J., Mazurski K., Sudety. Sudety Zachodnie, Warszawa 1983
  • Jizerske Hory. – o mapách, kamení a vodě, red. R. Karpaš, Liberec 2009
  • Tisicovky Jizerskich Hor, red. O. Simm, Liberec 2007

3 odpowiedzi na “Kopalnia kwarcu "Stanisław"”

  1. Mam nadzieję, że eksploatacja nie zostanie nigdy podjęta, a dawna kopalnia zostanie zagospodarowana jako muzeum geologiczne i obiekt wspinaczki skałkowej. Dawny "Stanisław" zasługuje na turystyczne wyeksponowanie.
    Romuald Kosina

  2. Piękne miejsce, bardzo lubię tamtędy przechodzić. Polecam spacer ze Szklarskiej Poręby Górnej szlakiem niebieskim do Rozdroża pod Izerskimi Garbami (kopalnia), stąd w lewo Szklarską Drogą (Stara Droga Celna) do Rozdroża pod Cichą Równią a stamtąd Górnym Duktem Końskiej Jamy zejście do Jakuszyc (szlak zielony). Spokojna droga i piękne widoki. Z Jakuszyc świetna możliwość powrotu do Szklarskiej Poręby reaktywowaną kilka lat temu (na szczęście!) koleją izerską.

  3. Dodam jeszcze inną możliwość powrotu spod Izerskich Garbów – czerwonym szlakiem przez Rozdroże pod Zwaliskiem i Wysoki Kamień. Z Wysokiego Kamienia, jeśli czas pozwoli, nie trzeba schodzić wprost do szklarskiej szlakiem czerwonym, ale polecam spokojne zejście szlakiem żółtym w kierunku Zakrętu Śmierci, skąd do centrum Szklarskiej Poręby można wrócic częściowo szosą, cześciowo szlakiem czarnym.

Dodaj komentarz