Raszów
Blisko 2-kilometrowej długości wieś łańcuchowa, należąca do gminy Kamienna Góra. Położona na wschodnim skłonie Wielkiej Kopy, w dolinie Bystrka. Rozciąga się na wysokości 500-570 m.
Po raz pierwszy wymieniana w dokumentach historycznych z roku 1287. Jako „Rysin-dorf” wzmiankowana jest także w spisie podatkowym z roku 1305. W XV w. należy do rodziny Czetritzów. W 1547 jako właściciele Raszowa wymieniani są Zygmunt i Krzysztof von Czetritz. W roku 1654 dobra przeszły w ręce Anny von Schliebitz i Jerzego Henryka von Schindel, później krótko należały do rodu Zeidlitzów. Około roku 1785 gospodarzy tu nadporucznik Eikstadt. W 1830 roku zakupił Raszów Antoni hrabia zu Stolberg-Wernigerode, który przyłączył wieś do ordynacji „Grództwo” (Kreppelhof- w Kamiennej Górze).
Cennym zabytkiem Raszowa jest kościół filialny, wzmiankowany w 1305 roku. Obecna budowla wzniesiona została w II połowie XV wieku. Jest to kościół jednonawowy z czteroprzęsłowym sklepieniem krzyżowym. Przebudowany w XVIII w., zachował jednak wiele średniowiecznych detali architektonicznych. W wyposażeniu świątyni zwraca uwagę skrzydłowy ołtarz główny, barokowy, z przełomu XVII i XVIII w. Polichromia i złocenia akcentują snycerską dekorację (liście akantu). W centrum figura Madonny. Ambona pochodzi z I połowy XVII w., podobnie jak późnorenesansowa empora drewniana z polichromią. Rzeźba Matki Boskiej Bolesnej (drewno polichromowane) pochodzi z XVIII w. i stanowi przykład tzw. baroku ludowego. Cennymi detalami architektonicznymi są dwa portale. Jeden z nich jest późnogotycki, ostrołukowy, obramowany profilem uskokowym z połowy XVII w. Drugi, znacznie wcześniejszy (I połowa XVI w.), posiadał ongiś inskrypcję, dziś trudną do odczytania. Jest to element renesansowy, mający zwieńczenie w formie gzymsu o półkolistym profilu. Z XV w. pochodzi gotycki wspornik i krata w oknie – przykład późnogotyckiej formy dekoracyjnej i ochronnej. Warto także zwrócić uwagę na barokowy witraż z XVIII w.
Niezwykle cennym i interesującym zabytkiem jest mieszczące się w świątyni mauzoleum rodziny Schaffgotschów (z linii kamiennogórskiej). Kaplicę grobową dobudowano od strony południowej w roku 1577. Centrum kaplicy zajmują dwie tumby renesansowe. Tumba z dwoma lwami usytuowanymi u stóp leżących postaci – mężczyzny z brodą i kobiety w długiej szacie – posiada inskrypcję z datą 1567 i nazwiskami Hansa Schaffgotscha i jego żony Salome z domu Nimtsch. Tumba jest bogato rzeźbiona: ornament kandelabrowo-roślinny rozdziela kwatery z płaskorzeźbami, które przedstawiają scenę stworzenia Ewy (Bóg i śpiący Adam) oraz sceny z raju, m.in. ,,Wygnanie z raju”. Druga tumba – Hansa Schaffgotscha i jego żony Margarety z domu Hohberg, posiada inskrypcję z roku 1572. Tu mężczyzna przedstawiony jest w zbroi rycerskiej. Renesansowy piaskowcowy cokół zdobią w narożnikach ryciny z ornamentem roślinnym (liść akantu i owoce) oraz cztery kwatery z kartuszami herbowymi przedzielone scenami Ukrzyżowania. Na ścianie renesansowy nagrobek z 1570 roku przedstawia mężczyznę w zbroi, stojącego na lwie i wspartego o hełm rycerski. Obramienie stanowią zdobne pilastry z ornamentem arabeskowo-kandelabrowym. W tle cztery kartusze herbowe. Odnajdziemy tu płytę nagrobną von Tschierna (Czirna), zdobną bogatym kartuszem herbowym. Piaskowcowa płyta renesansowa pochodzi z 1610 roku, druga płyta – z roku 1613. Całości dopełniają dwie płyty barokowe i 11 epitafiów renesansowych z lat 1590-1621.
Na północ od kościoła – około 150 m – w budynku dawnej szkoły znajduje się schronisko PTSM „Rudawy”. Skromny pałac, w którym się ono mieści, wzniesiono w roku 1766. Data budowy widnieje na zworniku późnobarokowego portalu zdobiącego główne wejście. W II połowie XVIII w. założono przy pałacu ozdobny ogród o reprezentacyjnym charakterze. Pod koniec XIX w. kontynuowano urządzanie ogrodu. Do roku 1975 istniał tu niewielki zbiornik wodny. Paradny podjazd w formie tarasu obsadzony był drzewami. Zachował się fragment muru granicznego i 13 drzew. Pozostałości dawnego drzewostanu stanowią dziś: jesion wyniosły, klon jawor, brzoza brodawkowata, buki pospolite i jodły jednobarwne.
Schronisko „Rudawy” ma 51 miejsc noclegowych oraz typowe dla obiektów PTSM wyposażenie. Czynne cały rok. Adres pocztowy: 58-424 Pisarzowice. Tuż poniżej kościoła przystanek PKS – połączenie z Kamienną Górą. Przez Raszów przechodzi szlak 8Ż.
Źródło: Bohdan W. Szarek „Rudawy Janowickie„, 1990