Sieć wodna Kotliny Jeleniogórskiej

Ukształtowany w trzeciorzędzie system odwadniający Kotlinę Jeleniogórską został zmodyfikowany w plejstocenie. Jego oś stanowi rzeka Bóbr, lewobrzeżny dopływ Odry. Źródła Bobru znajdują się na wschodnich skłonach Lasockiego Grzbietu, na wysokości 780m npm, na terenie Czech. Bóbr przepływa przez Kotlinę Kamiennogórską, a następnie przedziera się przesmykiem między Górami Ołowianymi (należącymi do Gór Kaczawskich) a Rudawami Janowickimi. Tu na długości 8 km rzeka płynie w obrębie strefy kontaktowej uskoku śródsudeckiego. Dalej, wolno meandrując, rzeka przepływa przez północną część Kotliny Jeleniogórskiej. Opuszczając kotlinę przedziera się przez granitognejsowe skały Pogórza Izerskiego. Epigenetyczny przełom Bobru między Jelenią Górą a Siedlęcinem powstał w czasie topnienia lądolodu, kiedy martwy lód o grubości 150 m wypełniał Obniżenie Jeżowa. Rzeka szybko przedarła się tu przez mało odporne formacje skalne odsłaniając skały starsze, bardziej odporne na erozję. Na długości 4 km Bóbr płynie malowniczą doliną, która nosi nazwę Borowy Jar.

Rzeki w Kotlinie Jeleniogórskiej spływają dośrodkowo z otaczających ją gór, którymi przebiegają ważne działy wodne: wzdłuż Karkonoszy biegnie dział wodny między zlewiskiem Morza Bałtyckiego i Północnego, a wzdłuż Gór Kaczawskich dział wodny II rzędu między zlewnią Bobru a zlewnią Kaczawy. Zlewnia Bobru w Kotlinie Jeleniogórskiej charakteryzuje się wyraźną asymetrią dorzecza: na część lewobrzeżną przypada 74%, zaś na część prawobrzeżną 26% powierzchni kotliny.
Z większych lewobrzeżnych dopływów Bobru wymienić należy: Kamienną (33,4 km długości), biorącą początek w Karkonoszach pod Owczymi Skałami na wysokości około 1125 m, z dopływami Wrzosówką (13,2 km) i Małą Kamienną (l 1,3 km); Łomnicę (19,2 km), która toczy swe wody od Wielkiego i Małego Stawu w Karkonoszach, z większymi dopływami: Jedlicą (16,9 km) i Łomniczką (8,6 km). Prawobrzeżne dopływy Bobru mają swe źródła w Górach Kaczawskich, a większe z tych dopływów to Radomierka i Złotucha.

Profil podłużny większości rzek omawianego obszaru charakteryzuje się dużym spadkiem w górnym biegu i mniejszym w obrębie kotliny. Powoduje to groźne skutki w czasie długotrwałych opadów czy wiosennych roztopów. Wody gwałtownie spływają z gór, a rzeki w kotlinie szybko wzbierają i wylewają. Katastrofalne powodzie miały tu miejsce w latach: 1608, 1702, 1795, 1897, a ostatnio w 1977 roku. Zbudowane w początkach XX wieku wały przeciwpowodziowe i zbiorniki retencyjne znacznie ograniczyły skutki gwałtownych przyborów rzek. Cechą charakterystyczną rzek w Kotlinie Jeleniogórskiej i jej otoczeniu jest duża zmienność stanów wody. Szczególnie wysokie przybory zdarzają się wiosną, spowodowane szybkim tajeniem śniegu, oraz latem – w okresie dłuższych lub nawałowych opadów. Niskie stany wód występują wczesną jesienią oraz w zimie.
Zbiorniki wodne występują w Kotlinie Jeleniogórskiej na kilku niewielkich obszarach, na nieprzepuszczalnym podłożu ilastym. Zazwyczaj są to stawy – głównie utworzone sztucznie – oraz mokradła. Stawy rybne lub glinianki skupiają się w okolicy Karpnik, Bukowca, Podgórzyna i Sobieszowa, stanowiąc w Kotlinie Jeleniogórskiej charakterystyczny akcent krajobrazowy. Między Trzcińskiem, Radomierzem a Maciejową (wschodnie przedmieście Jeleniej Góry) jeszcze niedawno rozciągały się Mokradła Trzcińskie. Prace melioracyjne pozostawiły jedynie niewielki fragment owego unikalnego w tej części kraju tworu przyrody; zachował się niewielki fragment torfowiska wysokiego ze skupiskiem boru bagiennego.

W niedalekiej przyszłości na terenie Kotliny Jeleniogórskiej utworzony zostanie zbiornik wodny między Marczycami a Sosnówką, powiększający zasoby wodne tego obszaru, które obecnie są niewystarczające.

Wody podziemne występują głównie w osadach rzecznych i są niestety zanieczyszczone. Granit znajdujący się pod osadami czwartorzędowymi jest skałą nieprzepuszczalną, toteż woda gromadzi się w nim tylko w szczelinach. Szczególnym przypadkiem występowania wód podziemnych, z uwagi na zmineralizowanie i podwyższoną temperaturę, są wody eksploatowane przez uzdrowisko Cieplice.

Źródło: Bohdan W. Szarek „Kotlina Jeleniogórska”

Dodaj komentarz