Pierwsza wzmianka o wsi książęcej została zawarta w „Księdze Henrykowskiej” (dokument Henryka I Brodatego) w 1221 r. Pod koniec XIII wieku włączono ją do dóbr zamku Książ. Losy wsi zmieniały się wraz z dziejami zamku. Początkowo wieś należała do księstwa wrocławskiego.
W 1392 roku, po śmierci ks. Agnieszki, żony Bolka II, „Szczawno” przeszło w ręce króla czeskiego Wacława. W 1410 roku wykupił je Janko z Chociemic z rąk braci Conrada i Albrechta Salzbornów. Od roku 1464 „Szczawno” wraz z Książem ponownie przechodzi w ręce króla czeskiego. W 1509 roku posiadłość nabył Conrad von Hochberg, którego potomkowie dziedziczyli Szczawno do 1931 roku. Prawa miejskie Szczawno Zdrój uzyskało w 1945 roku – nazywało się wówczas Solice Zdrój. Taką nazwę nosiło od 1945 do 1946 r.
Uzdrowisko jest jednym z najstarszych na Dolnym Śląsku. Właściwości lecznicze występujących wód mineralnych znane były i wykorzystywane od kilku stuleci, ale po raz pierwszy zbadał je i potwierdził ich właściwości nadworny lekarz Hochbergów – Caspar Schwenckfeldt w 1598 roku.
Od roku 1816, z inicjatywy dr. Augusta Zemplina, nastąpił intensywny rozwój uzdrowiska. Wybudowano pijalnię wód mineralnych, teatr, pawilon dla orkiestry, hotele i zajazdy. Kolejne lata związane są z rozwojem lecznictwa uzdrowiskowego.
Europejska sława uzdrowiska ściągała na leczenie wodami mineralnymi wielu możnych i sławnych ludzi. Przebywali tu tacy znani ludzie jak choćby: Z. Krasiński i H. Wieniawski, który tu także koncertował (stąd od 1966 roku doroczne festiwale jego imienia), Winston Churchill czy też I. Turgieniew. Warto przypomnieć, że urodził się tu Gerhart Hauptmann, laureat nagrody Nobla w 1912 r.
Uzdrowisko funkcjonuje do dnia dzisiejszego, a dzięki wspólnym staraniom mieszkańców i władz miasta stale poprawia się jego wizerunek i zwiększa atrakcyjność.
Uzdrowiskowa Gmina Miejska Szczawno Zdrój położona jest w południowo-zachodniej Polsce na Dolnym Śląsku w Sudetach Środkowych. Leży na wysokości ok. 410 n.p.m. u podnóża góry Chełmiec (869 m n.p.m.) najwyższego szczytu Gór Wałbrzyskich, w dolinie potoku Szczawnik. Od północnego-zachodu graniczy z gminą Stare Bogaczowice, od północy, wschodu i południowego-wschodu z Wałbrzychem, a od południowego-zachodu z Boguszowem-Gorce. Klimat Szczawna podgórski, lekko bodźcowy, łagodny i orzeźwiający jest określany jako klimat dolin i kotlin śródgórskich, wynika to z położenia, od południowego-wschodu Szczawno osłonięte jest Górą Parkową a wzniesienia Białego Kamienia i duże obszary leśne chronią uzdrowisko przed wiatrami wiejącymi od Wałbrzycha.
Szczawno Zdrój jest atrakcyjnie położonym miastem z bogatą szatą roślinną. Zalesione zbocza otaczających wzniesień i dość głęboko wcięte dolinki stanowią o atrakcyjności terenów widokowych i wypoczynkowych. Około 60% powierzchni zajmują tereny zielone: lasy, pastwiska i łąki oraz sady. W uzdrowisku znajdują się dwa parki utrzymane w stylu angielskim (Zdrojowy i Szwedzki – 26,5 ha) z bogatą roślinnością rodzimą i aklimatyzowaną (ok. 180 gatunków), wśród której wiele drzew i krzewów to pomniki przyrody (130). Na szczególną uwagę zasługują różaneczniki i azalie – z przepięknymi kwiatami w okresie wiosennym. Parki powstały na przełomie wieku XVIII i XIX. Od 1996 roku prowadzona jest rewaloryzacja parku Zdrojowego. Celem rewaloryzacji jest odtworzenie charakteru parku z końca XIX wieku, kiedy to cieszył się największą popularnością. Tak duża ilość bogatej i różnorodnej roślinności oraz ciekawa konfiguracja terenu zachęca do odwiedzania i przebywania w Szczawnie.
Do największych walorów miasta należą wody lecznicze, szczawy wodorowęglanowo-sodowo-wapniowo-magnezowe: „Mieszko”, „Dąbrówka”, „Młynarz” i ” Marta”. Pozostałe elementy jak: położenie, krajobraz, czyste powietrze czy zabytki architektury są dopełnieniem usług uzdrowiskowych i turystycznych bardzo ważnym i mającym istotny wpływ na atrakcyjność miejsca.
W szczawieńskim uzdrowisku leczy się schorzenia narządu ruchu, górnych i dolnych dróg oddechowych, schorzenia układu pokarmowego, moczowego, laryngologiczne i lekkie postaci cukrzycy (typ I i II).