W poszukiwaniach „silesianów” coraz częściej trafiałem na małe papierki i dziwaczne monety będące namiastką pieniądza. Zainteresowałem się nimi na tyle, że zacząłem szukać całej dostępnej literatury na ten temat. Między innymi kupiłem w antykwariacie książkę Wiesława Lesiuka „Pieniądz zastępczy na Śląsku 1914-1924” i wtedy otworzył się dla mnie świat „notgeldów”. Książkę czytało się jednym tchem – rzadkość wśród naukowych opracowań – a nad tablicami ślęczałem do białego rana. Na nieszczęście pożyczyłem komuś tę książkę, która już do mnie nie wróciła. Nakład wyczerpany, ostatnie wydanie w 1971 roku. Zapragnąłem jej tak bardzo, że wybrałem się prawie dwa lata temu do prof. Lesiuka, ówczesnego dyrektora Instytutu Śląskiego w Opolu, z prośbą i propozycją wydania jej przez moje wydawnictwo. Dzisiaj, po dwóch latach oczekiwań ja i nasi czytelnicy otrzymają nowy wspaniały prezent.
Zdawaliśmy sobie sprawę, że reedycja książki W. Lesiuka z 1971 r. nie mogła stanowić zwykłego wznowienia na zasadzie reprintu, gdyż konieczne były liczne uzupełnienia wynikające z upływu czasu i postępu w badaniach. Dlatego też autor dwóch poprzednich wydań tej monografii zaprosił do współpracy swego doktoranta Janusza A. Kujata, kolekcjonera śląskiego pieniądza zastępczego, autora kilku opublikowanych lub znajdujących się w druku prac na ten temat, przygotowującego rozprawę doktorską o zastępczych znakach pieniężnych w latach 1914-1924 na terenie rejencji wrocławskiej. Janusz Kujat zweryfikował i uzupełnił katalogową część książki, stając się współautorem tablic I do IV a tym samym i całej monografii.
Zakres dokonanych zmian i wydatne zwiększenie objętości książki – zwłaszcza w części katalogowej – w stosunku do wcześniejszych wydań pracy Wiesława Lesiuka pod tym samym tytułem, a także wspomniane współautorstwo przekazywanej czytelnikom publikacji sprawiają, że nie jest ona kolejnym wydaniem rozszerzonym i poprawionym, lecz wydaniem pierwszym jakościowo nowego dzieła.
W poprzednim wydaniu przed trzydziestu laty zinwentaryzowano 1107 znanych wówczas na rynku kolekcjonerskim emisji monet i bonów zastępczych wydanych przez 451 emitentów na Śląsku, w obecnym zaś aneksy katalogowe obejmują 2076 emisji 945 śląskich wystawców pieniądza zastępczego. Jest to świadectwo nie tylko ogromnego postępu w rozwoju kolekcjonerstwa tych walorów numizmatycznych ale i zakresu kwerend źródłowych wykonanych przez autorów, pozwalających uzyskać bardzo szeroką podstawę dla analiz i interpretacji opisanego zjawiska. Cenna ta pod względem źródłowo-poznawczym i metodologicznym praca bezsprzecznie nie ma sobie równej nie tylko w polskim, lecz również w światowym piśmiennictwie przedmiotu.
Przy tym – odpowiadając wszelkim naukowym rygorom warsztatowym – książka ta ujmuje czytelnika swym językiem – precyzyjnym i zarazem klarownym. Wolna jest od nużącego hermetyzmu; przeciwnie – napisana została przystępnie i potoczyście, co z pewnością docenią kolekcjonerzy nie parający się profesjonalnie naukami historycznymi. Dlatego też jako wydawca starałem się, by edytorska strona tej publikacji dorównywała jej poziomowi merytorycznemu. Czy mi się to udało, najlepiej ocenią sami czytelnicy.
Za udostępnienie monet i bonów do wykonania serwisu ilustracyjnego wydawca i autorzy gorąco dziękują pani Urszuli Zajączkowskiej z Muzeum Śląska Opolskiego w Opolu, panu Pawłowi Kozerskiemu z Muzeum Piastów Śląskich w Brzegu, panom Andrzejowi Musiałowi z Mokrucka, Arturowi Szewczykowi z Krakowa, Markowi Jakobina ze Świebodzic, Wiesławowi Kaflowi z Brzegu oraz Gerhardowi Torzowi z Kolonii.
Bogusław Szybkowski
Wiesław Lesiuk, Janusz Adam Kujat: ”Pieniądz zastępczy na Śląsku 1914-1924”. Wydawnictwo MS, Opole 2002. Okładka miękka, stron 240, XXIII tablice. Format 17×24 cm.