MAŁY STAW
Od południa kotlina skalna Małego Stawu ma stromą ścianę kilkunastometrową. Pod nią rozciąga się szerokim pasem upłaz skalny, pokryty blokami granitu, między którymi spływają w dół do Małego Stawu liczne cieki wodne. W miejscach płaskich woda tych cieków tworzy szerokie i grząskie rozlewiska, porośnięte zwartymi zaroślami wierzby lapońskiej i dużymi skupiskami turzyc, m. in. turzycy dzióbkowatej (Carex rostrata Stokes). Powstały tu niegrube, ale rozległe warstwy torfowisk, porośnięte różnymi zbiorowiskami roślinnymi. Rosną tu gdzieniegdzie gęste skupienia niskiej wełnianeczki alpejskiej, przetkane kępkami turzyc rozmieszczonymi rzadziej. W innych miejscach rosną dość gęsto znacznie wyższe kępy wełnianki pochwowatej, której łodyżki posiadają na swych szczytach po jednym kłosie z puchem białowełnistym, oraz wełnianki wąskolistnej (Eriophorum angustifolium Honck.) o łodyżkach zakończonych kilkoma kioskami wełnistymi. Tu i ówdzie sterczą zbite darnie miotlaste wełnianeczki darniowej, a przy drobnych źródełkach – niskie i cienkie pędy wierzbownic: mokrzycowej, drobnolistnej (Epilobium anagallidifolium Lam.) i okółkowej (E. alpestre (Jacq.) Krock.). W miejscach wilgotnych trafiają się mniejsze i większe skupiska gnidosza sudeckiego i czosnku syberyjskiego oraz pojedyncze okazy ciemiężycy zielonej. W miejscach zaś suchszych można spotkać w traworoślach wysokie kępy szerokolistnego rzadkiego czosnku siatkowatego (Allium victorialis L.). Patrząc na północ, gdzie głębokim jarem płynie po głazach Łomnica, widać w pogodny dzień powierzchnię Małego Stawu błyszczącą w słońcu jak wielki szmaragd w oprawie z oksydowanego srebra.
Od zachodu wznoszą się nad Małym Stawem wysokie i strome ściany skalne, których część krawędziowa przebiega na wysokości około 1400 m n. p. m. Strome te skały są pokryte wielkimi blokami granitowymi, wyżłobionymi i popękanymi w następstwie procesów wietrzenia. Od krawędzi do podnóża ścian skalnych biegnie kilka głębokich żlebów.
Od wschodu zaś otaczają Mały Staw kopiaste moreny usypane przez lodowiec górski dyluwialny, który wyżłobił swym cielskiem kar skalny, a w okresie po-lodowcowym tajał powoli w tym głębokim kotle, tworząc tym sposobem Mały Staw. Na dolnym tarasie moreny znajduje się schronisko górskie „Samotnia”, przytulone do jej stoku. Morena ta wyklinowuje się w kierunku północno–zachodnim do miejsca, gdzie z Małego Stawu wypływa Łomnica i spada kaskadami wśród bloków skalnych do głębokiej i szerokiej doliny. Mały Staw ma 220 m długości i 150 m szerokości. Powierzchnia jego wody liczy 225 arów, a głębokość nie przekracza w żadnym miejscu 6,5 m. Oglądany z pewnego oddalenia i z pewnej wysokości, Mały Staw ma zabarwienie ciemnobłękitne lub zielononiebieskie. Woda Małego Stawu jest przejrzysta, a jej barwa pochodzi stąd, że promienie słoneczne, które padają na taflę wody, są przez nią pochłaniane w różny sposób. W szczególności barwa zielononiebieska powstaje wskutek odbicia od dna promieni zielonych i niebieskich, które przeważają procentowo w miarę rosnącej głębokości. Woda Małego Stawu jest zimna. W okresie kulminacyjnym lata jej średnia temperatura wynosi od 6,5° do 13,9°.
Stoki górskie wokół Małego Stawu są porośnięte miejscami przez dość zwartą roślinność krzewiastą, składającą się głównie z kosodrzewiny, wierzby lapońskiej i wierzby śląskiej, niskich okazów odmiany górskiej jarzębu oraz z rozproszonych okazów czeremchy skalnej, porzeczki karpackiej i maliny właściwej. Na upłazach i stożkach nasypowych rozwijają się kępy borówki czarnej, brusznicy i borówki bagiennej przetykane mniejszymi skupieniami wrzosu zwyczajnego. Między płatami kosodrzewiny, pokrywającymi stoki skalne i stromizny, rozwijają się na szerokich przewieszkach skalnych i na płaskich upłazach łąki podalpejskie, bogate florystycznie. Tworzą je trawy górskie i zioła barwnie kwitnące. Nad potokami i wkoło Małego Stawu w miejscach dobrze nawilgoconych rosną bujnie ziołorośla. Swoim składem florystycznym są one bardzo podobne do ziołorośli kotła skalnego Śnieżki z brzegów Małej Łomniczki i Złotego Potoku. Składają się głównie z wielkich okazałych bylin. Koło wielkiego żlebu, który przecina zachodni stok skalny naprzeciw schroniska „Samotnia”, utrzymują się w kilku głębokich szczelinach pod dużymi nawisami skalnymi aż do późnego lata niewielkie płaty zlodowaciałego firnu śnieżnego, tającego powoli w tej porze roku. Spod grubej skorupy lodowej wypływa tu cienka struga wody i sączy się srebrną nicią między głazami granitu. Tuż nad tą strugą rosną: przywrotnik prawie nagi, szczaw górski, wiechlina Chaixa i wiechlina wiotka (Poa laxa Haenke). Wiosną, w połowie maja, brzegi zachodnie Małego Stawu pokrywają się tysiącami biało kwitnących sasanek alpejskich i zawilców narcyzowych. U stóp stromych stoków skalnych rosną pojedynczo i grupami: jaskier platanolistny (Ranunculus platanifolius L.), starzec gajowy, ciemiężyca zielona, rdest wężownik, modrzyk górski, Jastrzębiec alpejski, jastrzębiec przenętowaty (Hieracium prenanthoides Viii.), szczaw górski, to jad mocny, dzwonek wąskolistny, lilia złotogłów, kozłek bzowy, bniec czerwony, przenęt purpurowy, zerwą kłosowa, podbiałek alpejski, kokoryczka okółkowa (Polygonatum verticilla-tum (L.) Ali.), szelężnik większy (Alectorolophus glaber (Lam.) Beck), szelężnik nadobny (A. pulcher (Schumm.) Wimm.), niebielistka trwała, pięciornik złoty, tomka wonna, kosmatka kłosowa, kosmatka sudecka (Luzula sudetica Willd.), piękny storczyk gołek białawy (Leucorchis albida (L.) E. Mey.), lenieć alpejski, przywrotnik prawie nagi i gdzieniegdzie kępy paproci wietlicy alpejskiej. Brzegi Łomnicy w miejscu, gdzie wypływa ona z Małego Stawu, są porośnięte gęstymi skupieniami lepiężnika białego, wśród których różowią się baldachy świerząbka orzęsionego. Tam zaś, gdzie gromadzi się więcej wody między głazami granitowymi, rosną kępki situ cienkiego (Juncus filiformis L.).
Flora moreny leżącej na północ od schroniska „Samotnia” jest już odmienna. Wpływa na to przede wszystkim inne podłoże, które jest tu piaszczysto-kamieniste i przepuszczalne dla wody. Na tej morenie przeważają skupiska drobnych krzewów borówek i wrzosu zwyczajnego. Poniżej zaś schroniska, w dole stoku zachodniego, koło drogi wiodącej do „Samotni” rośnie w gęstych skupieniach arcydzięgiel Utwór (Archangelica officinalis Hoffm.).
Charakterystyczne dla szaty roślinnej Karkonoszy są zbiorowiska roślinne, żyjące na torfowiskach wysokich. Większe i mniejsze fragmenty takich torfowisk spotyka się w Karkonoszach w całym piętrze kosodrzewiny, tam gdzie tworzenie się ich umożliwiają warunki topograficzne i hydrologiczne. Torfowiska wysokie tworzą się najczęściej na płaskich i silnie podmokłych rozlewiskach strumieni górskich oraz nad brzegami jezior. Pod szczytem stoku południowego w kotle skalnym Małego Stawu torfowisko wysokie rozwija się na wielkim lekko pochyłym upłazie, po którym rozlewa się gęsta sieć drobnych a licznych cieków wodnych, odgałęziających się od kilku strumieni spływających po stoku. Dość duży płat torfowiska wysokiego znajduje się również na brzegu południowo-zachodnim Małego Stawu w widłach dwu spływających do niego potoków: Łomnicy, spadającej z południowych stoków skalnych, oraz potoczku ściekającego ze stoków zachodnich. Torfowisko to jest zasilane głównie wodą Łomnicy. Największe w tych okolicach torfowisko wysokie znajduje się wszakże w głębokiej dolinie poniżej Małego Stawu na lewym brzegu Łomnicy. Rozwija się ono tutaj w dużym zagłębieniu, w którym gromadzi się woda spływająca ze stoków górskich, otaczających dolinę. Jest ono silnie podmokłe, miejscami bardzo grząskie i pokryte gdzieniegdzie okami otwartej wody. Głównymi gatunkami mchów torfowców, z których składa się to torfowisko, są: torfowiec lancetowaty (Sphagnum cuspidatum Ehrh.), torfowiec ostrolistny (S. apiculatum Lindb.), torfowiec szerokolistny (S. magellanicum Brid.) i torfowiec obły (S. nemoreum Scop.). Roślinami kwiatowymi, występującymi naj gęściej na tym torfowisku, są we f niańki: pochwowata i wąskolistna, wełnianeczka alpejska, wierzba Japońska, krzewinki borówki bagiennej oraz turzyce: siwa (Carex canescens L.), pospolita i dzióbkowata. Na podsuszonym torfowisku przy brzegu Małego Stawu zjawiają się inne gatunki rosnące w strefie kosodrzewiny: bartsja alpejska, tomka wonna, niebielistka trwała, podbiałek alpejski, rdest wężownik i sit cienki. Na torfowiskach najwilgotniejszych i w pobliżu źródeł wokół Małego Stawu rośnie bardzo rzadki gnidosz sudecki.
Na wschód od Małego Stawu, o kilkadziesiąt metrów wyżej od jego powierzchni, a w odległości kilkuset metrów od niego wznosi się schronisko górskie „Strzecha Akademicka”. Stoi ono na stoku bardzo połogim, słabo nachylonym ku północy i porośniętym roślinnością charakterystyczną dla łąk górskich, ale już zmienionych gospodarczo. Koło wszystkich schronisk górskich w Karkonoszach znajdują się już większe i mniejsze fragmenty łąk użytkowanych przez wypas i koszenie. Na łąkach zmienionych przez gospodarkę człowieka pojawiają się w coraz większych skupieniach okazy śmiałka darniowego i śmiałka pogiętego, sity, niektóre gatunki turzyc i inne niepożądane tu rośliny. Oczywiście utrzymują się na tych łąkach również inne gatunki zielne, rosnące wszędzie w strefie kosodrzewiny.
Ze schroniska górskiego „Samotnia” nad Małym Stawem wiedzie ścieżka kamienista przez mostek przerzucony nad Łomnicą w miejscu, jej wypływu z Małego Stawu. Za mostem ścieżka skręca na północ i biegnie u podnóża stoków skalnych zachodnich, pokrytych głazami granitu. Stoki te są porośnięte wielkimi płatami kosówki, wśród których widać z daleka pnie brzóz karpackich. Na miejscach otwartych rosną dość licznie pomiędzy silnie rozrośniętymi krzewami kosodrzewiny okazy wawrzynka wilczegołyka. Następnie ścieżka górska oddala się od lewego brzegu Łomnicy, skręca w lewo i wchodzi w stary las świerkowy górnego regla. Rosną tu potężne rosochate drzewa o pniach i konarach pokrytych porostami, zakorzenione między głazami obrośniętymi poduchami mchów i kępami paproci. Wśród drzew występują na stanowiskach rozproszonych rozmaite krzewy podszycia leśnego, a dno kamieniste lasu pokryte jest zielonym kobiercem dość zwartego runa. Ten stary zacieniony las świerkowy ma tu cechy lasu pierwotnego. Pomiędzy drzewami wije się jasna wstęga ścieżki górskiej, prowadzącej coraz wyżej po bryłach granitu. Im wyżej, tym bardziej rozluźnia się zwarcie lasu, robi się w nim coraz jaśniej i poszczególne drzewa rosną w coraz większym oddaleniu od siebie. Złociste smugi światła słonecznego wnikają w głąb lasu, w którym błyszczą ciemnozielonym aksamitem duże kępy mchów. I oto kończy się las. Na prawo i na lewo stoi ściana drzew tworząca górną granicę leśną. Poza nią, wyżej, rozciąga się szeroka strefa zwartej kosodrzewiny, w której ginie ścieżka górska. Jej śladem trzeba się zanurzyć w to zielone morze kosówki, tak gęste, że zboczyć z drogi nie można. Na głazach granitowych po obu stronach ścieżki i poprzez nią samą wiją się poskręcane konary gęsto stłoczonych kosówek niby szare cielska olbrzymich węży. Nad nimi, w górze, widać już niedaleko strome ściany granitowe, pocięte głębokimi czarnymi żlebami, którymi spadają w białych kaskadach spienione wody górskiego potoku. Jeszcze kilkadziesiąt kroków, a ścieżynka wychodzi na szczyt niewysokiego garbu kamiennego i schodzi z niego kilkanaście metrów w dół nad usłany głazami brzeg drugiego jeziora górskiego. Jest to Wielki Staw.
Źródło: Stefan Macko „Świat roślin Karkonoskiego Parku Narodowego”