Jelenia Góra

Jelenia Góra

Od 1975 roku stolica województwa jeleniogórskiego. Zmiany administracyjne spowodowały także zmianę granic dawnej stolicy powiatu – w obręb miasta włączono okoliczne tereny, m.in. wieś Czarne; z dniem 2 lipca 1976 roku powiększono Jelenią Górę przyłączając do niej samodzielne miasta Cieplice i Sobieszów oraz położoną na zachodzie wieś Maciejową. Obecnie stolica ziemi jeleniogórskiej zajmuje 87,8 km2, co stanowi 2% powierzchni województwa. Liczba ludności, stale powiększając się, przekroczyła już 90 tyś. mieszkańców. Centrum Jeleniej Góry położone jest na wysokości 320-400 m, na lewym brzegu Bobru, na wschód od ujścia do niego rzeki Kamiennej. Najmłodsza dzielnica miasta – Zabobrze rozlokowana jest na prawym, północnym brzegu Bobru. Rozbudowując się na północ, miasto zbliża się do południowego skłonu Gór Kaczawskich. Na zachodzie, w rejonie Sobieszowa granica sięga Pogórza Karkonoszy.

Historia Jeleniej Góry

Początki Jeleniej Góry datowane są na XI wiek, brak jednak jednoznacznych źródeł pozwalających na pewne ustalenie daty powstania, jak też założyciela tej miejscowości. Jest to tym trudniejsze, że rozwój grodu miał przebieg nietypowy. Historyczne przekazy mówią o niemal równoczesnym powstaniu warowni na wzgórzu nad Bobrem, jak i osady położonej na wschód od ujścia Kamiennej. Większość przekazów wiąże fakt powstania Jeleniej Góry (jak i zamku obronnego) z królem Bolesławem Krzywoustym, precyzując datę na rok 1108. Istnieją też jednak przesłanki wskazujące na Bolesława Chrobrego jako założyciela miejscowości (problem ten szerzej omówiono w rozdziale „Historia regionu”). Łacińska inskrypcja na płycie erekcyjnej ratusza jeleniogórskiego, wznoszonego w latach 1744-49, głosi: „Bolesław Krzywousty w 1108 roku miasto założył, Bolesław Łysy w 1242 roku miasto rozszerzył, a Bolko Świdnicki w 1281 roku miasto naprawił i murami otoczył”.

Prowadzone na Wzgórzu Krzywoustego prace archeologiczne (w 1958 roku) zdają się potwierdzać założenie w tym miejscu warowni, później zwanej Domem Bolesława. Wyniki tych prac pozwalają wnioskować, iż zamek wzniesiony przez Bolesława Krzywoustego stanął na miejscu wczesnośredniowiecznego grodziska Bobrzan. Kroniki jeleniogórskie podają, iż warownię rozbudował książę Bolesław Łysy Rogatka w 1241 roku, a kontynuował rozbudowę w roku 1299 książę Bolko I. Wiarygodny zachowany dokument Bolka I z roku 1291 wymienia zamek jeleniogórski jako miejsce sporządzenia dokumentu dla mieszczan świdnickich. Historycy wnioskują, iż warownia była własnością książąt świdnicko-jaworskich. Wymienia się nawet księżnę Beatrix z domu Hackenborn, wdowę po księciu Bolku I, jako właścicielkę zamku. W przekazach historycznych z połowy XIV wieku pojawia się nazwisko Konrada von Czirn. Od roku 1346 zamek był w posiadaniu Friedricha von Pechwinkel (także Friedricha von Zedlitz), określonego w dokumentach burgrabią. Po nim godność tę pełni (od roku 1380) pan na Chojniku Gotsche Schoff, piastując ją do swej śmierci, tj. do roku 1403. W dwadzieścia lat później nabywa zamek jeleniogórski – wraz z przynależnościami i wynikającymi z faktu posiadania prawami – Konrad von Nimpsch. Wiadomo, że nabywca zapłacił 200 kup groszy czeskich królowi Węgier i Czech Zygmuntowi Luksemburczykowi, przyszłemu cesarzowi. We wrześniu 1427 roku zamek (jak i miasto Jelenia Góra) trzykrotnie odpierał ataki husytów. Dobrze to świadczy o walorach obronnych warowni, mimo że budowla posiadała – prócz kamiennych – także fragmenty drewniane. Ostatnim właścicielem zamku był Hein von Nimpsch. W obawie przed zagrożeniem ze strony husytów, w roku 1433 rada miejska uzyskała zgodę cesarza na wykup warowni z prawem jej wyburzenia. Zamek wyburzono do tego stopnia, iż całkowicie stracił znaczenie militarne. Później jeszcze dokumenty wspominają o jakiejś budowli na wzgórzu zamkowym, zapewne mającej tylko charakter mieszkalny. W roku 1598 cesarz Rudolf II przekazał miastu Jeleniej Górze budynek na zboczu wzniesienia, określając go mianem „Haus in Pachwinkel”, co jest przypomnieniem nazwiska właściciela zamku w połowie XIV wieku. Dalsze informacje o wzgórzu zamkowym są nader skąpe. Wspominają one o niszczeniu ruin warowni przez wojska szwedzkie i cesarskie w okresie wojny trzydziestoletniej. Zrodziły się natomiast legendy mówiące o ukrytych na wzgórzu zamkowym skarbach, dostępnych jedynie w noc Bożego Narodzenia i tylko przez czas trwania pasterki. Kroniki miasta wymieniają nawet, że w roku 1748 niejaki Kilian (inna kronika mówi o Reymannie) wybrał się w tę noc na wzgórze zamkowe. Znaleziony został z czaszką rozłupaną mieczem. Pod koniec XVIII wieku wzgórze nad Bobrem jest uczęszczanym miejscem spacerów i wypoczynku mieszkańców Jeleniej Góry. M.in. wspomina o tym ambasador przy dworze pruskim John Quincy Adams, późniejszy prezydent Stanów Zjednoczonych. W połowie XIX stulecia na wzgórzu zamkowym wzniesiono restaurację z tarasem, z którego roztaczał się widok na Kotlinę Jeleniogórską i Karkonosze. Wzgórze, będące własnością miasta, pozostawało pod nadzorem specjalnie powołanej „deputacji parkowej”. W siedemsetną rocznicę wzniesienia zamku obronnego, w roku 1911 wybudowano na Wzgórzu Krzywoustego wieżę widokową. Dziś, choć w znacznej już mierze przesłonięta drzewami porastającymi wzniesienie, nadal stanowi ona charakterystyczny akcent w panoramie Jeleniej Góry.

Stare Miasto

Zerwanie ścisłych związków z zamkiem i usamodzielnienie się osady – późniejszego miasta nastąpiło już w zaraniu dziejów Jeleniej Góry. Brak jednoznacznych informacji o prawie aktu lokacyjnego Jeleniej Góry, jak i o dacie jego nadania utrudnia – jak już wspomniano – dokładniejsze odtworzenie początków historii miasta. Bezspornym jest dokument z roku 1288, w którym jeleniogórzan określa się mianem mieszczan. Niektóre kroniki – jak i cytowana wcześniej inskrypcja – podają, że Bolesław Krzywousty (po łacinie zwany Distortus) otoczył miasto murem i fosą. Fakt ten nie znajduje potwierdzeń w najnowszych badaniach. Wprawdzie zachowany niewielki fragment muru obronnego przy ul. Jeleniej szacowany jest na początek XII stulecia, lecz nie potwierdzają tego materiały źródłowe. Z pewnością natomiast wiadomo, że Jelenia Góra już w początkach XIV wieku otoczona była kamiennym murem obronnym. Wspomina o tym dokument księcia jaworskiego Henryka z 29 lipca 1341 roku. Z roku 1317 pochodzi pierwsza wzmianka o szpitalu jeleniogórskim, zlokalizowanym na przedpolu Bramy Zamkowej. Solidność murów jeleniogórskich potwierdził fakt odparcia ataków husyckich w dniach 13, 17 i 19 września 1427 roku. W „Opisie całego Śląska” z 1500 roku, autorstwa Bartolomeusza Steina, Jelenia Góra jawi się jako „(…) miasto małe lecz wybornie opasane”. Potwierdzają to późniejsze relacje, a także wypadki. 19 listopada 1621 roku spod murów twierdzy odstępują oddziały lisowczyków, których na Śląsku zwano Kozakami. W czasie wojny trzydziestoletniej fortyfikacje miejskie zostały mocno zniszczone. Ich odbudowę podjęto dopiero – w obawie przed nawałą turecką – w roku 1663. Wobec rozwoju techniki wojennej mury Jeleniej Góry później nie stanowiły już trudnego do sforsowania umocnienia. W czasie wojny siedmioletniej wojska austriackie i pruskie parokrotnie zajmowały miasto, co świadczy o małej skuteczności obronnej tych fortyfikacji wobec XVIII-wiecznych sposobów prowadzenia wojen.

Do miasta opasanego podwójnym pierścieniem murów obronnych prowadziły trzy bramy: od zachodu Brama Zamkowa, od wschodu Brama Wojanowska oraz Brama Długa od południa. Były to tzw. budynki bramne zwieńczone wieżami, które często wykorzystywano jako więzienie lub miejski areszt. Usytuowane były w pasie międzymurza, a wzmacniały je przypory dźwigające w każdej bramie po dwa mosty zwodzone (zewnętrzny i wewnętrzny). Bramy miejskie były zamykane jeszcze w początkach XIX wieku, a nakaz ich strzeżenia nocą cofnięty został w roku 1833. Wieże bramne po rozebraniu murów miejskich – czego dokonano w paru etapach w połowie XIX stulecia – pełniły funkcję strażackich punktów obserwacyjnych. Likwidacja przeciwpożarowych posterunków wieżowych nastąpiła w roku 1889. Wcześniej, bo już w roku 1836 rozebrano wieżę Bramy Długiej. Do naszych czasów zachowały się wieże Bramy Wojanowskiej i Bramy Zamkowej. Wieża Zamkowa swój obecny wygląd uzyskała podczas przebudowy w roku 1836. Zmieniono wówczas jej kopułę dodając zwieńczający budowlę krużganek, co wyraźnie sugeruje ówczesne przeznaczenie wieży na ogólnie dostępny punkt widokowy. Budynek bramny Bramy Zamkowej rozbierany był etapami. W roku 1755 zlikwidowano most zwodzony i zasypano fosę. Bramę rozebrano częściowo w roku 1787, zaś w 1833 roku zlikwidowano ją ostatecznie. W jej miejscu wzniesiono małą bramę dla potrzeb służby celnej i porządkowej, rozebraną w roku 1862.
Szczególnym przykładem fortyfikacji miejskich jest kościół Św. Anny, dobudowany do wieży bramnej, będący zarazem basteją flankową strzegącą ongiś mostu zwodzonego Bramy Wojanowskiej. Pierwotna Wojanowska wieża bramna zawaliła się w roku 1480. W roku 1514 odbudowano włączoną w system murów miejskich obronną basteję-kaplicę. Tak, jak wiele innych obiektów została ponownie zniszczona w pożarze, który ogarnął miasto w roku 1634. Obecny jej kształt zawdzięczamy odbudowie podjętej w latach 1709-15 według planów jeleniogórskiego architekta Kaspra Jentscha. W efekcie prowadzonych wówczas prac całkowicie zmieniono charakter kaplicy-bastei. W jej elewacji pojawiły się okna, a od strony północnej portal z chronostychem zawierającym datę ukończenia budowy. Wnętrze, utrzymane w stylu barokowym, również pochodzi z okresu przebudowy. W roku 1716 dach świątyni zwieńczono barokową sygnaturką. Chorągiewka na jej szczycie podaje datę rozpoczęcia przebudowy: rok 1709. Wewnątrz wieżyczki umieszczono tzw. dzwon dusz, który obwieszczał miastu o ostatnich chwilach konającego. Unikalna nazwa dzwonka wywodzi się z tego właśnie, rzadko spotykanego zwyczaju (jedynie jeszcze w Krakowie używane były dzwonki o podobnym przeznaczeniu, „za konających”, dziś już tam nieliczne).
Sama wieża bramna – zwaną basztą Wojanowską – odbudowywana była znacznie dłużej. Jeszcze w roku 1597 trwał jej remont. Wówczas dodano baszcie nową kopułę oraz zainstalowano w elewacji ważący 232 kg zegar o trzech tarczach. Kolejny remont przeprowadzono w 1708 roku, zmieniając kopułę baszty. Sam trzon wieży, zbudowanej z surowego kamienia, wznosi się 21 m ponad świątynią, natomiast szczytowa gałka wieńcząca kopułę znajduje się 38,4 m ponad poziomem ulicy. W roku 1755, podobnie jak w innych bramach, zlikwidowano mosty zwodzone Bramy Wojanowskiej i zasypano fosę; tu jednak, niestety, całkowicie rozebrano też budynek bramny. W latach 1759-63 wybudowano nową Bramę Wojanowską, w której dwie kolumny tworzyły trzy przejścia. Środkowe przeznaczone było dla ruchu kołowego, boczne (znacznie węższe) dla pieszych. W roku 1868, wobec nasilenia się ruchu w kierunku nowo wybudowanego dworca kolejowego, rozebrano Bramę Wojanowską przenosząc ją w całości w inne miejsce. Znajduje się ona przed kompleksem budynków, w których mieści się Zespół Szkół Zawodowych, przy ul. Obrońców Pokoju (szlak 3Z).

Z dawnych elementów fortyfikacji miasta zachowała się XV-wieczna baszta, wchodząca w skład wewnętrznego pierścienia murów obronnych (budowla ta określana jest – ściślej -jako tzw. półbaszta). Nieco rozbudowany obiekt stanowi dziś siedzibę związków twórczych oraz redakcji miesięcznika „Karkonosze”. Budowla ta znajduje się przy pl. Stalingradu (szlaki 2Ż i 3Z). W pobliżu baszty zachował się szczątkowy fragment muru obronnego. Z przekazów wiadomo, że wysokość murów dochodziła do 7 m, a ich grubość wahała się od 1 ,5 do 2 m. Zachowane do dziś elementy dawnych obwarowań są tylko znikomymi fragmentami zespołu fortyfikacyjnego, broniącego niegdyś Jeleniej Góry.

W obrębie podwójnego pierścienia murów żyło miasto, które dzięki swej gospodarności wielokrotnie dźwigało się z ruin po klęsce pożarów, wojen, grabieży czy mimo dotkliwych kontrybucji. Do dziś zachował się czytelny średniowieczny układ urbanistyczny Starego Miasta. Jego centrum stanowi prostokątny rynek z pierzejami mieszczańskich kamieniczek. Mimo że pozbawione przy rekonstrukcji ozdobnych elewacji, kamieniczki nadal posiadają wiele uroku dzięki zachowaniu się głównych cech ich dawnej architektury, m.in. głębokich podcieni i barokowych szczytów fasad.

W rynku zlokalizowany jest ratusz jeleniogórski. Jego dzieje – przeplatające się okresy świetności, to znów ruiny, z której się odradzał – są odbiciem historii miasta. Przekazy historyczne informują, że pierwszy ratusz usytuowany był w jednej z pierzei. Drugi budynek władz miejskich wzniesiono -już na miejscu obecnego ratusza – w XVI stuleciu. Uległ on poważnemu uszkodzeniu w pożarze miasta w roku 1549. Niebawem został odnowiony, zaś prace przy jego ozdabianiu ciągnęły się przez dziesięciolecia. Dopiero w roku 1570 zakończono budowę wieży, zaś na początku XVII wieku wzniesiono wieżyczkę pośrodku kalenicy dachu. W dużej wieży zainstalowano w 1604 roku włoski zegar. W czasie wojny trzydziestoletniej, w roku 1634, pożar miasta strawił także i ratusz. W ogniu zginęły wówczas również archiwa miejskie. Odradzające się ze zniszczeń miasto już w roku 1657 podjęło trud odbudowy ratusza, ukończonej prawdopodobnie w roku 1686. Odbudowany ratusz zdobiła, tak jak i poprzednie budynki, ratowana z pożarów figura Bolesława Krzywoustego, który tradycyjnie uważany był za założyciela miasta. Lecz i ten gmach został zniszczony-w 1739 roku. Waląca się wieża tak dalece uszkodziła budynek ratusza, że zdecydowano o jego całkowitej rozbiórce. Wiadomo, że i w tym przypadku ocalała figura króla Bolesława. Z przekazu ikonograficznego znany jest wygląd tamtej budowli. Na rysunku z 1739 roku ukazana jest północna elewacja, a także usytuowany przed ratuszem pręgierz – atrybut dawnego prawa. W roku 1744 przystąpiono do budowy nowej siedziby rady miejskiej. W dniu 11 czerwca położono kamień węgielny oraz złożono akt fundacyjny sławiący hojność i gospodarność książąt piastowskich, o których przychylności miasto nigdy nie zapomniało. Nowy ratusz wznoszono według planów C. Gotlieba Hedemanna. Zasadnicze prace budowlane ukończono w roku 1747. Nieco dłużej, bo do 1749 roku trwało wznoszenie wieży ratuszowej. Ten ratusz przetrwał do naszych czasów. Jest to budowla wzniesiona na planie prostokąta, trójkondygnacyjna, kryta dachem mansardowym. Że środka dachu wznosi się czworoboczna wieża, która powyżej balustrady przechodzi w tambur podtrzymujący hełm z latarnią i tarczami zegara. Szczyt zdobi sztyca z polskim orłem. Od roku 1975 ratusz jeleniogórski jest siedzibą wojewody i Urzędu Wojewódzkiego.
Ozdobą rynku jeleniogórskiego jest także kamienna studnia z fontanną. Góruje nad nią posąg Neptuna – symbol związków miasta z morzem. Zbudowana w 1727 roku, przetrwała do dziś w formie niemal pierwotnej.

Najcenniejszym zabytkiem architektury sakralnej w mieście jest bez wątpienia kościół parafialny pod wezwaniem Św. Św. Erazma i Pankracego. Początki tej świątyni sięgają narodzin miasta. Wiadomo, że pierwsza budowla wzniesiona w tym miejscu uległa zniszczeniu w pożarze Jeleniej Góry w roku 1303. Najnowsze badania dostarczyły dowodów, iż ta drewniana, najwcześniejsza świątynia miała także murowane fragmenty konstrukcji. Potwierdzałoby to legendę o wzniesieniu kościoła -już w roku 1108 (data ta, odczytana z chronostychu w ołtarzu głównym przez lekarza i botanika Kaspra Schwenckweldta, stale pojawia się w dziejach miasta). Dokument z 1288 roku wymienia jeleniogórskiego plebana. Z innych zachowanych materiałów wynika, że świątynia została zniszczona w 1303 roku, a następnie, w pierwszej połowie XIV stulecia, odrestaurowana. Obecna budowla wznoszona była w XV wieku, choć jeszcze w wieku XVI wykończano niektóre jej fragmenty. Jeleniogórska fara jest kościołem orientowanym, trzynawowym. Czteroprzęsłowa bazylika charakteryzuje się wydłużonym prezbiterium, które nakryte jest sklepieniem sieciowym podobnym do sklepienia nawy głównej. Nawy boczne mają sklepienia krzyżowo-żebrowe. Od zachodu, na osi budowli, wznosi się wieża, którą w roku 1736 nakryto hełmem. W południowej fasadzie przetrwał bogato zdobiony XV-wieczny portal, prowadzący do prezbiterium. Po bokach naw znajduje się rząd kaplic noszących cechy późnogotyckie. We wnętrzu zachowały się piękne drewniane stalle z roku 1565, a także ambona z 1591 roku. W prezbiterium zwraca uwagę zdobiona empora zwana garncarską lub chórem mieszczańskim. Ostrołukowe okna zachowały dekoracje maswerkowe. Kilka elementów architektonicznych wewnątrz kościoła nosi wyraźne cechy gotyku. Pożary w latach 1549 i 1634 uszkodziły świątynię tak dalece, iż wymagała poważnych prac budowlanych.

XV wieku sięga rodowód świątyni wznoszącej się pośrodku ul. 1 Maja (przy szlaku 3Z). Dokumenty historyczne wspominają kaplicę pod wezwaniem NMP, zlokalizowaną poza murami grodu już w roku 1453. Uległa ona całkowitemu zniszczeniu podczas pożaru miasta w roku 1634. Obecną budowlę barokową wzniesiono według planów jeleniogórskiego architekta K. Jentscha. Istnieją rozbieżne zdania co do daty rozpoczęcia budowy: praca J. Pilcha podaje rok 1727, zaś E. Różycka i J. Rozpędowski jako dokładną datę położenia kamienia węgielnego podają dzień 15 listopada 1737 roku. W roku 1925 budynek przekazano miastu, zmieniając jego funkcję. Od roku 1952 mieści się tu cerkiew prawosławna pod wezwaniem Św. Apostołów Piotra i Pawła. Jest to jednonawowa budowla salowa. Wyposażenie jej wnętrza, zgodne z obrządkiem autokefalicznego Kościoła prawosławnego, pochodzi z okresu adaptacji świątyni w latach 1948-52. Na zewnątrz w północnej ścianie wmurowane są dwa krzyże pokutne.

Poza obrębem murów miejskich w roku 1709 rozpoczęto budowę tzw. kościoła łaski. Zezwolenie na wzniesienie na Śląsku sześciu tak określonych świątyń otrzymali ewangelicy po układzie altranstadskim. Ukończona w roku 1718 budowla w Jeleniej Górze wzorowana była (podobnie jak i „kościół łaski” w Kamiennej Górze) na sztokholmskiej świątyni Św. Katarzyny. Wzniesiono ją według planów szwedzkiego architekta Marcina Franza. Ten największy z „kościołów łaski” wybudowany jest na rzucie krzyża greckiego. W centrum wznosi się kopuła, której towarzyszą cztery wieżyczki. Samą kopułę wieńczy hełm z latarnią, zakończony krzyżem. Nawy nakrywa sklepienie kolebkowe ozdobione malowidłami pędzla Franza Hoffmanna z Głogowa, ucznia Willmanna. Autorem fresków w tej świątyni jest ponadto Antoni Scheffler, znany z prac malarskich we wnętrzach zamku Książ. Dwupiętrowe empory pozwoliły na uzyskanie w świątyni 4020 miejsc siedzących (z tego na parterze tylko 1278). Ołtarz i organy pochodzą z roku 1727, a ich budowa związana jest z osobą jeleniogórzanina Chrystiana Mentzla. Na cmentarzu przykościelnym znajdują się kaplice grobowcowe patrycjuszowskich rodów jeleniogórskich. Po roku 1945 świątynię zmieniono na kościół katolicki pod wezwaniem Św. Krzyża, nadając mu funkcję kościoła garnizonowego. W latach 1972-78 proboszczem był tu ksiądz-pułkownik Wilhelm Kubsz, pierwszy kapelan Dywizji im. T. Kościuszki.

Wyróżniającym się zabytkiem architektury secesyjnej jest teatr jeleniogórski, wzniesiony w roku 1904 według projektu architekta A. Daehmela. Styl secesyjny do budownictwa jeleniogórskiego dotarł stosunkowo późno, przy czym często towarzyszą mu detale barokowo-klasycystyczne, co widoczne jest np. w zespole budynków mieszkalnych przy ul. Wojska Polskiego, a także w zachowanych obiektach dawnej zabudowy willowej w centrum miasta.

Przemył w Jeleniej Górze

W Jeleniej Górze zlokalizowane są liczne zakłady przemysłowe. Największym z nich jest Chemitex-Celwiskoza, zakład szeroko znany z produkcji włókien sztucznych. Powszechnie znane są również leki Jeleniogórskich Zakładów Farmaceutycznych „Polfa”, a także specyficzna produkcja Jeleniogórskich Zakładów Optycznych. Do listy większych zakładów pracy w mieście dodać należy: Karkonoskie Zakłady Papiernicze, wytwórnię narzędzi, Zakłady Odzieżowe „Confex”, przędzalnię czesankową – by wymienić tylko większe i bardziej znane obiekty przemysłowe.

Nauka i kultura w Jeleniej Górze

Szkolnictwo akademickie reprezentują: Wyższa Oficerska Szkoła Radiotechniczna i Filia Wrocławskiej Akademii Ekonomicznej; Filia Politechniki Wrocławskiej zlokalizowana jest w Cieplicach.

Spośród placówek kulturalnych na pierwszym miejscu wymienić trzeba Teatr Jeleniogórski im. Cypriana Norwida, prezentujący swój repertuar na dwóch scenach. Szczególnym wyrazem aktywności tej instytucji jest – organizowany od kilku lat – Międzynarodowy Festiwal Teatru Ulicznego. Ta barwna, unikalna impreza artystyczna ściąga do Jeleniej Góry i okolic zespoły z wielu krajów, także i spoza Europy, wzbogacając ofertę kulturalną regionu. Od szeregu lat działa też w Jeleniej Górze Państwowy Teatr Animacji mieszczący się przy ul. Wolności 159. Placówka ta, specjalizująca się w repertuarze dziecięcym, prezentuje także spektakle dla dorosłej widowni.

Przy ul. 22 Lipca znajduje się filharmonia, będąca siedzibą Jeleniogórskiej Orkiestry Symfonicznej.

Muzeum Okręgowe, mieszczące się przy ul. Matejki, w stałej ekspozycji prezentuje głównie zbiór kryształów i szkła śląskiego, a ponadto często organizuje okresowe wystawy monotematyczne, poświęcone bardziej specjalistycznej problematyce.

Przy ul. Świerczewskiego, na terenie jednostki Wojska Polskiego, mieści się stała wystawa plenerowa „Uzbrojenie Ludowego Wojska Polskiego z okresu II wojny światowej”.
Salony wystawiennicze w Jeleniej Górze – to: Salon Biura Wystaw Artystycznych przy ul. 15 Grudnia, Galeria Fotografii przy ul. Podwale la, galeria Klubu MPiK „Na Antresoli” mieszcząca się w rynku oraz Galeria Sztuki Współczesnej „Empik”.

Ofertę kulturalną miasta uzupełniają imprezy organizowane przez Karkonoską Agencję Imprez Artystycznych oraz repertuar kin: „Lot” przy ul. Pocztowej, „Marysieńka” przy ul. 1 Maja i „Tatry” przy ul. Krótkiej.

Baza noclegowa

Baza noclegowa w Jeleniej Górze (bez obiektów w Cieplicach i Sobieszowie): hotel „Europa”, ul. 1 Maja 16/18, tel. 232-31, tlx 075783; hotel „Sportowy”, ul. Świerczewskiego 42, tel. 269-42; hotel „Spartakus”, ul. Świerczewskiego 42, tel. 249-12; hotel „Polmozbyt”, ul. Wrocławska 1, tel. 269-56; hotel MZKS „Karkonosze”, ul. Złotnicza 12, tel. 267-56; Dom Wycieczkowy PTTK, ul. 1 Maja 88, tel. 230-59; schronisko PTSM „Bartek”, ul. Bartka Zwycięzcy 12, tel. 257-46; camping, ul. Świerczewskiego 42, tel. 269-42.

Rezerwacja miejsc w pokojach gościnnych i stacjach turystycznych – w BORT PTTK oraz w Biurze Usług Turystycznych i Zakwaterowania „Karkonosze” przy ul. 1 Maja 16/18, tel. 242-06, tlx 075630. Centrum Informacji Turystycznej znajduje się przy ul. 15 Grudnia, tel. 220-00; Biuro Obsługi Ruchu Turystycznego PTTK – przy ul. Wojska Polskiego 40.
Udogodnieniem dla turystów jest rubryka informacyjna w miesięczniku „Karkonosze” zawierająca aktualne informacje o imprezach kulturalnych i sportowych (nie tylko w Jeleniej Górze, lecz w całym województwie), uzupełniona aktualnym spisem bazy noclegowej.

Węzły szlaków turystycznych w mieście: przy Domu Wycieczkowym PTTK, ul. 1 Maja 88 – trasy 3Z i 4Ż oraz na pl. Stalingradu (naprzeciwko dworca PKS)-szlaki 3Z i 2Ż.

Źródło: Bohdan W. Szarek „Kotlina Jeleniogórska„, 1989