Źródło: http://przewodniksudecki.w.interia.pl
Charakterystyka
Wody radoczynne są, obok szczaw (szczawy – wody zawierające ponad 1000 mg/l wolnego dwutlenku węgla – rozpuszczonego) i wód termalnych (wody termalne – wody o temperaturze powyżej 20°C mierzonej na wypływie z ujęcia) trzecim charakterystycznym typem wód leczniczych Sudetów. Wody radoczynne to takie, które zawierają co najmniej 2 nCi/l (1 nCi/litr – jeden nanokiur na litr – jest jednostką stężenia substancji promieniotwórczej w wodzie lub gazie. Jest ona pochodną (przedrostek nano- oznacza mnożnik 10-9) większej jednostki aktywności określanej 1Ci – 1 kiur. Natomiast kiur jest to jednostka aktywności źródła promieniotwórczego równa aktywności ciała promieniotwórczego, w którym w czasie jednej sekundy następuje 37 miliardów przemian jądrowych. Zatem powiemy, że źródło promieniowania ma aktywność równą 1 nCi, jeżeli zachodzi w nim 37 przemian jądrowych w ciągu 1 sekundy.) Rozpuszczalne w wodzie gazowe izotopy radonu powstają w wyniku rozpadu radu, toru i aktynonu.
Występowanie
Wody te występują na obszarze zalegania skał krystalicznych, ich obecność stwierdzono w rejonie Świeradowa Zdroju i Czernicy Zdroju, a także niemal na całym obszarze masywu granitowego Karkonoszy oraz w masywie Lądka-Śnieżnika. W Polsce wody radoczynne użytkuje się do celów leczniczych tylko w Świeradowie Zdroju, Czerniawie Zdroju i Lądku Zdroju.
Lądek Zdrój
W 1904r. dr Plech, współpracownik Instytutu Radowego w Paryżu, odkrył radoczynność zdrojów lądeckich, mających najsilniejszą w Europie emanację radonu. Uzdrowisko szybko zyskało miano największego radonowego kurortu na kontynencie europejskim.
W Lądku jest pięć źródeł leczniczych i dwa sztuczne odwierty, z gorącą (do 45°C) wodą z głębokości 700m. Określa się je jako cieplice radonowo-siarczkowo-fluorkowe
o emanacji 137-222 Bq/l (za jednostkę aktywności w układzie SI przyjęto 1 berkel (1Bq). Mówimy, że źródło promieniowania ma aktywność równą 1 berkel, jeżeli zachodzi w nim 1 przemiana jądrowa w ciągu 1 sekundy), wyjątkiem jest źródło „Jerzy”, wykazujące promieniotwórczość 1300 Bq/l. Dla porównania: strumień wypływający spod głównej hałdy pouranowej w Kletnie ma zaledwie 40Bq, a najwyższą wartość w Polsce stwierdzono w wodzie wypływającej ze sztolni w Małym Leju na zboczach Śnieżnika – 3 tys. Bq.
Świeradów Zdrój
W 1933r. dr Paul Schmidt zauważył w jednym ze świeradowskich źródełek martwą żabę. Po roku wyglądała tak samo. Naukowiec zbadał wodę i okazało się, że tajemnicą mumifikacji płaza było promieniowanie radonu. Później odkryto dalsze źródła radoczynne. Woda z sześciu takich źródeł spływa do wspólnego zbiornika i z niego dostarczana jest do założonego przez Schmidta zakładu zdrojowego, gdzie wykorzystywał on właściwości radioaktywnego gazu, pobudzającego układ hormonalny, wspomagającego leczenie chorób narządów ruchu, serca, a nawet impotencji. Na pamiątkę roli, jaką żaba odegrała w świeradowskim lecznictwie, jej płaskorzeźbę umieszczono w parku przed Domem Zdrojowym.
Dzięki rozgłosowi, jaki przyniosło odkrycie wód zawierających radon, Świeradów stał się drugim po Lądku uzdrowiskiem prowadzącym kurację radonową. Od 1973r. częścią uzdrowiska jest Czerniawa Zdrój.
Radoczynność wód świeradowskich związana jest z rozpadem substancji promieniotwórczych występujących w granitognejsach izerskich.
Wody wykorzystywane dla potrzeb leczniczych w Świeradowie Zdroju charakteryzują się radoczynnością 10 do 50 nCi/l, mineralizacją ogólną 70-120mg/l i temperaturą 5-12°C. Zarówno temperatura wody, jak i wydajność poszczególnych źródeł ulega dużym wahaniom, co jest związane z płytkim krążeniem wód.
Działanie
Woda nasycona radonem wykazuje intensywne i szybkie działanie lecznicze. Stosuje się je do inhalacji, kąpieli i oczywiście do picia. Emitowane przez radon promieniowanie alfa wnika w ciało na głębokość 50 mikronów i wywołuje w organizmie jonizację i szereg reakcji pobudzeniowych.
Za wyjściowe źródło promieniowania należy uważać rad, który w wyniku przemian promieniotwórczych przechodzi w radon. Działa on na organizm ludzki podobnie jak inne substancje radioaktywne. Balneoterapia (Balneologia to dział medycyny zajmujący się badaniem właściwości leczniczych kąpieli i wód mineralnych z naturalnych zdrojów oraz działających łącznie z wodą czynników chemicznych, fizycznych i klimatycznych) radonem ma tę jednak przewagę, że wyklucza kumulację pierwiastków promieniotwórczych (w przeciwieństwie do leczenia radem, który się w ustroju gromadzi).
Naturalne źródła zawierające radon nie stwarzają więc żadnego zagrożenia dla zdrowia; wręcz przeciwnie – wywierają na nie pozytywne działanie. Stwierdzono na przykład iż radon dodatnio wpływa na przemiany komórkowe, procesy enzymatyczne, działa rozkurczająco na naczynia krwionośne i zwoje nerwów sympatycznych, wzmacnia tkankę nerwową, ośrodki podkorowe oraz gruczoły wewnętrznego wydzielania. Efektem jest poprawienie się ukrwienia tkanek, zwiększenie przewodnictwa nerwów, polepszenie sprawności gruczołów
i sprawności mięśniowej.
Pod wpływem kąpieli radoczynnych wzrasta też przepływ krwi. W rezultacie u osób chorych na miażdżycę tętnic dochodzi do rozszerzenia sieci kapilarów. Leczenie takimi wodami wpływa na wzrost czerwonych ciałek i hemoglobiny we krwi. Natomiast w przypadkach nadciśnienia tętniczego wody ciśnienie to obniżają. Picie wód powoduje zwiększenie wydzielania kwasów żołądkowych, pobudzenie perystaltyki przewodu pokarmowego, zwiększenie ilości oddawanego moczu, a także obniża poziom cukru w surowicy.
Ubocznym – choć niekoniecznie niemiłym – skutkiem kuracji jest czasem wzrost libido. Z uwagi na silne działanie bodźcowe i radioaktywne, radon nie jest jednak zalecany dla dzieci, ludzi osłabionych ostrymi stanami chorobowymi i osób z nowotworami.
Główne wskazania do pobytu w Lądku Zdroju i Świeradowie Zdroju to: choroby narządu ruchu, stany pourazowe, reumatyzm, choroby skóry i układu krążenia.
Z radonem trzeba jednak postępować ostrożnie. Chociaż pierwiastek ulega częściowemu rozpadowi już po kilkunastu minutach, a z organizmu jest usuwany w ciągu 3 godzin, to jego ślady można wykryć jeszcze przez kilka godzin, a nawet dni.
A naprawdę z wodami radoczynnymi to jest tak, że pani jest rada, bo pan jest czynny
Agnieszka Matysiak
Literatura:
- J. Czerwiński, R. Chanas, Dolny Śląsk. Wydawnictwo Sport i Turystyka. Warszawa 1977
- Z. Garbaczewski, Główny szlak Sudecki im. Mieczysława Orłowicza. Wyd. PTTK „Kraj”. Warszawa-Kraków 1985
- R.M. Łuczyński „Lądek Zdrój – najstarsze śląskie uzdrowisko” w „Sudety” nr 1/22/2003
- C. Skała, Sudety. Wydawnictwo Pascal. Bielsko-Biała 2006
- Praca zbiorowa, Surowce mineralne Dolnego Śląska. Ossolineum 1979
- www.uzdrowisko-swieradow.ng.pl
- K. Chyla, Fizyka. Wydawnictwo „Debit”. Bielsko-Biała 1997
- Słownik języka polskiego. PWN 2004