Szlak zielony z Michałowic do Kowar

Trasa zielona – 20Z

Michałowice – Grzybowiec – Jagniątków – Piekielna Dolina (Chojnik) – Zachełmie – Przesieka – wodospad Podgórnej – Borowice – Bierutowice – Karpacz – Krzaczyna – wąwóz Uroczysko – Kowary
Czas przejścia 9.30 godz. GOT 44 pkt.

Trasa ta wiedzie fragmentem szlaku zwanego Podgórskim, łączącego atrakcyjne krajoznawczo miejscowości i miejsca Pogórza Karkonoszy. W niniejszym opracowaniu stanowi ona południową granicę zasięgu przewodnika.

Wędrówkę rozpoczynamy od węzła szlaków w Michałowicach (650 m). W kierunku przeciwnym do opisanego (zachodnim) znaki zielone prowadzą do wodospadu Szklarki (50 min) i dalej do Szklarskiej Poręby (2 godz.). W Michałowicach ponadto kończy się trasa 19N (dalsza część znaków niebieskich prowadzi w Karkonosze). Od węzła szlaków podążamy za znakami zielonymi w kierunku wschodnim.

Już od początku szlaku przed nami i w prawo rozpościera się panorama Karkonoszy; od lewej: Czarny Kocioł Jagniątkowski, na jego tle grupa skalna Paciorki, Śmielec (1424 m), Wielki Szyszak (1509 m) i Śnieżne Kotły. Idziemy szosą w kierunku południowo-wschodnim. Po chwili z prawej ponad lasem, dopełniając roztaczającą się panoramę, ukazuje się Szrenica (1362 m). Po około 300 m marszu asfaltem schodzimy z szosy w lewo, w wąską ścieżkę i zaczynamy podchodzić pod wschodni stok Grzybowca (751 m).

Podejście, początkowo nieco strome, po przekroczeniu niewielkiej polanki staje się dość strome. Wiodąca nas mieszanym lasem ścieżka po 15 min podejścia obniża się. Schodzimy nieco stromo w kierunku wschodnim, mijając niewielkie grupy skalne. Szlak łukiem zmienia kierunek na północny, dalej prowadząc nas płasko. Ścieżka ponownie skręca ku wschodowi i obniżając się pozostawia zalesioną kulminację Grzybowca po lewej. Po 25 min od zejścia z asfaltu osiągamy podszczytową polanę i dochodzimy do stojącego tu budynku, obniżając się wschodnim skłonem Grzybowca. Na wysokości 710 m, przy budynku osiągamy węzeł szlaków X 16N i Y 18Ż, 20Z.

Rozległy stąd widok w kierunku północno-wschodnim – na szlaków połączone szlaki żółty i zielony prowadzą na południową stronę budynku, gdzie skręcają w lewo. Stroma ścieżka sprowadza nas przez las. Po przekroczeniu drogi leśnej idziemy prosto, by po chwili skręcić w lewo. Tu – na niewielkiej polance (7 min od węzła szlaków) – V 20Z, 18Ż. Idąc w kierunku północno-wschodnim trawersujemy południowo-wschodni stok Grzybowca. Po prawej w prześwitach leśnych ograniczone widoki na Karkonosze. Ścieżka, początkowo biegnąca niemal płasko, po kilku minutach obniża się. Z odcinka tego widoki na zabudowania Jagniątkowa.

Niebawem wiodąca nas ścieżka skręca w lewo, podchodząc nieco stromo pod stok. W prawo ograniczone widoki na Czarny Kocioł, Śmielec, Wielki Szyszak. Nieco dalej strome zejście w kilka minut sprowadza nas do szosy w Jagniątkowie. Po prawej kamienny most na Wrzosówce, przy którym skręcamy w lewo, osiągając Y 20Z, 9N. Nieco niżej przystanek WPK linii nr 15 i węzeł szlaków Jagniątków-Świtezianka (470 m) – od polany pod Grzybowcem 30 min. Tu schodzimy z szosy w prawo i nieco dalej przez mostek przekraczamy potok Wrzosówka.

Tuż za mostkiem V 20Z, 9N. Podchodząc dość stromo zagłębiamy się w las. Krótkie podejście doprowadza do szerokiej drogi, którą skręcamy w prawo. Droga łukiem zmienia kierunek w lewo. Po prawej ograniczone widoki na Karkonosze. Nieco dalej, na łuku drogi w prawo, wiodący nas szlak kieruje się w lewo, na dość stromo wznoszącą się ścieżkę. Podchodzimy stokiem Żaru (680 m), zmieniając kierunek nieco w lewo. Po kilku minutach podejścia ścieżka – obniżając się, to wznosząc – trawersuje północny stok zalesionej kulminacji Żaru.

Po 20-25 min od Jagniątkowa szlak dość stromym zejściem wyprowadza nas na skraj lasu. Przed nami wspaniały widok na Chojnik (627 m). Imponująco wygląda stąd wznoszące się tuż przed nami 150-metrowe urwisko, zwieńczone murami średniowiecznej warowni. W lewo widok na Sobieszów i zamykające horyzont wzgórza Wysoczyzny Rybnickiej. Nie zmieniając kierunku schodzimy do przeciwległego skraju lasu, gdzie Y 15C, 20Z. Skręcamy w prawo i podchodzimy nieco stromo. Niebawem osiągamy wysokość 470 m przy węźle szlaków Głazowisko – tu V 15C, 20Z; spotykamy też tutaj znaki przyrodniczej ścieżki dydaktycznej prowadzącej po rezerwacie Chojnik.

Za znakami trasy 20Z, nie zmieniając zasadniczego kierunku, podchodzimy dość stromo w górę Piekielnej Doliny. Idziemy przez Głazowisko, gdzie ścieżka wspina się między wielkimi blokami granitu. Podejście staje się strome. Szlak przechodzi pod urwistym stokiem Chojnika i paroma zakosami osiąga Przełęcz Żarską (574 m) – od węzła szlaków Głazowisko 15-20 min.

Na przełęczy Y 10Ż, 11S, 20Z. W lewo szlaki 10Ż i 11S prowadzą stromym, kilkuminutowym podejściem na zamek Chojnik. My za znakami trzech szlaków schodzimy – nieco stromo – szeroką ścieżką wiodącą przez bukowo-sosnowy las w kierunku południowym. Obniżamy się w dolinę Choińca. Po 10 min marszu od Przełęczy Żarskiej dochodzimy do Żelaznego Mostku. Skręcamy w lewo na mostek – po drugiej stronie Choińca V 10Ż, 11S i 20Z. Wiodący nas szlak tuż przed drogowskazem schodzi z leśnej drogi w prawo. Wąska śródleśna ścieżka dość stromo wznosi się w kierunku południowym. Podejście zachodnim stokiem wzgórza Rudzianki (576 m) kończy się przy połączeniu dróg leśnych, za którym obniżamy się łagodnie, nie zmieniając kierunku. Niebawem wychodzimy z lasu, gdzie Y 9N, 20Z. Przed nami na przeciwległym stoku rozproszone zabudowania Zachełmia. Idziemy prosto przez Przełęcz Różyckiego (560 m), polną drogą przez łąkę, osiągając po chwili V 20Z, 9N. Po lewej widnieją w dali Rudawy Janowickie (Skalnik, 945 m). Na ich tle dwa stożki Gór Sokolich. Wiodąca nas polna droga wznosi się łagodnie.

Na wysokości ośrodka wczasowego PKS ,,Lubuszanka” szlak skręca w lewo. Idziemy w kierunku wschodnim drogą o betonowej nawierzchni, podchodząc łagodnie północnym stokiem Kopy (655 m). Po lewej widok na Rudzianki (576 m) i Kucznik (577 m). Wkrótce betonowa nawierzchnia kończy się. Szutrową drogą dochodzimy do willi „Pan Twardowski” w Zachełmiu – od rozwidlenia szlaków około 10 min. Ładny stąd widok na zabudowę Zachełmia, Kotlinę Jeleniogórską, Góry Kaczawskie i Góry Sokole. Tuż za willą schodzimy z drogi w prawo i wąską ścieżką podchodzimy dość stromo pod stok Kopy. Po kilku minutach podejścia, tuż przed samotnie stojącym budynkiem skręcamy w lewo niemal płasko biegnącą ścieżką. Po prawej ukazuje się Żar i Rudzianki, ponad którymi widnieje zamek Chojnik. W prawo od niego widok na Stawy Podgórzyńskie, Kotlinę Jeleniogórską i jej północno-wschodnie otoczenie. Zagłębiamy się w las, skręcając nieco w prawo. Ścieżka to wznosi się, to łagodnie opada. Szlak zatacza szeroki łuk w prawo. W prześwitach po lewej ograniczone widoki na Kotlinę Jeleniogórską.

Niebawem docieramy do słabo zaznaczonej przełączki (590 m), gdzie schodzimy na drogę asfaltową. Mijamy ośrodek wczasowo-kolonijny, pozostawiając go po prawej. W lewo widok na Jelenią Górę i jej północno-wschodnie otoczenie. Dochodząc na skraj lasu skręcamy w prawo. Wzdłuż ogrodzenia szlak wiedzie płasko, a zagłębiwszy się w las obniża się nieco stromo. Na rozwidleniu ścieżek idziemy prosto, schodząc w dolinę Czerwienią. Niebawem dochodzimy do małego żółtego domu, który mijamy z lewej. Nieco niżej ładny widok na Mały Szyszak (1435 m) i Suchą Górę (1113 m). Wkrótce widok rozszerza się na Przełęcz Karkonoską (1198 m) i wschodnie Karkonosze ze szczytem Śnieżki (1602 m). Schodząc, mijamy grupę domków kempingowych (po prawej). Skręcamy nieco w lewo i przechodzimy poniżej dużego budynku ośrodka wczasowego „Łucznik”. Szlak łukiem skręca na wschód i doprowadza do ul. Dolina Czerwienią w Przysiece. Tu Y 20Z, 18Ż – od willi „Pan Twardowski” 25-30 min marszu.

Oba szlaki przekraczają mostek na Czerwieniu i skręcają w prawo asfaltową, wznoszącą się drogą. Następnie – na łuku w lewo – opuszczamy asfalt, kierując się wąską ścieżką prosto w górę (bardziej szczegółowy opis tego odcinka – zob. charakterystyka trasy 18Ż). Po 12-15 min od połączenia szlaków wychodzimy na szosę w Przesiece. Podążając nią w prawo i w górę, osiągamy po chwili Y 12N, 18Ż, 20Z. Mijamy przystanek WPK linii nr 4 i tuż za skrętem drogi w prawo dochodzimy do węzła szlaków w Przesiece (600 m) – X 12N i Y 18Ż, 20Z, 14S. Za znakami trzech szlaków schodzimy z asfaltu w lewo i szeroką ścieżką podchodzimy do miejsca zwanego Złoty Widok (610 m). Tuż za dużym budynkiem, mijanym z lewej, otwiera się piękna panorama Karkonoszy. Stąd krótko i dość stromo schodzimy przez łąkę, gdzie przed małym domkiem skręcamy w lewo do szerokiej ścieżki. Tu V 14S i 18Ż, 20Z. Idziemy w prawo osiągając skraj lasu, gdzie V 20Z, 18Ż. Skręcamy w lewo i stromo schodzimy w głęboką tu dolinę Podgórnej. Przed wejściem na mostek Y 14S, 20Z. Z mostku widok na 10-metrowej wysokości wodospad na potoku Podgórna – od węzła szlaków w Przesiece 10 min.

Dalej oba szlaki prowadzą z biegiem potoku, obniżając się. Niebawem dochodzimy do samotnie stojącego budynku, za którym skręcamy w prawo. Tu warto wejść na mostek (tuż po lewej), z którego ładnie wygląda połączenie wartko płynących potoków Podgórnej i Myi. Dalej szlak prowadzi w górę biegu Myi i po chwili skręca w lewo na most. Podchodzimy nieco stromo w górę i osiągnąwszy uliczkę Brzozowe Wzgórza skręcamy w prawo. Po lewej ładny widok na wylot doliny Kaczej i Kotlinę Jeleniogórską. Nieco strome podejście doprowadza nas do skraju lasu, gdzie V 14S, 20Z – od wodospadu 20 min. Tu, na skrzyżowaniu dróg leśnych idziemy prosto, a nieco dalej w lewo. Wiodąca przez las ścieżka obniża się łagodnie, miejscami tylko nieznacznie się wznosi.

Po 40 min marszu od wodospadu Podgórnej wychodzimy z lasu na asfalt Drogi Sudeckiej – gdzie X 13N, 20Z, 18Ż. Przekroczywszy Drogę Sudecką idziemy prosto w kierunku południowym wraz ze szlakiem żółtym (prowadzi on w Karkonosze). Mijamy DW „Fama”, mając po lewej widoki na Grabowiec (784 m). Niebawem przekraczamy strumień Granicznik i podchodząc nieco zmieniamy kierunek marszu na wschodni. Na rozwidleniu ścieżek idziemy w prawo, w górę Doliny Pięciu Potoków, w której rozłożyły się Borówkę. Za ośrodkiem wczasowym „Małgosia” wkraczamy na asfaltową dróżkę. Nieco dalej na skrzyżowaniu dróg idziemy prosto, mijając po prawej sklep spożywczy.

Niebawem mijamy budynek szkoły. Tuż przed ośrodkiem „Fampy” szlak 20Z rozchodzi się ze szlakiem żółtym. Po lewej ładny widok na Chojnik i Kotlinę Jeleniogórską. Nieco dalej (także po lewej) mijamy chatę przysłupową – przykład dawnego sudeckiego budownictwa wiejskiego. Za bufetem „Sadyba” (budyneczek w stylu szałasu pasterskiego) schodzimy z asfaltu w prawo i boczną drogą idziemy nieco stromo w górę. Za nami odsłania się widok na Śląskie Kamienie (1413 m). Po chwili – uwaga na znaki! – schodzimy z drogi w prawo na wyraźną ścieżkę, która prowadzi nieco stromo w górę. Na rozwidleniu ścieżki skręcamy w lewo. Odtąd łagodniejsze już podejście wiedzie nas w kierunku wschodnim. Po 30 min od sklepu w Borowicach wychodzimy z lasu, przekraczając Jeleni Potok. Kamienistą drogą szlak wznosi się poprzez brzozowy zagajnik. Po lewej widok na Czoło (869 m) – kulminację należącą do Pogórza Karkonoszy. Po kilkunastu minutach marszu dochodzimy do utwardzonej tzw. Drogi Chomontowej, którą skręcamy w lewo. Początkowo łagodnie wznosząca się, a wkrótce obniżająca się droga doprowadza po niespełna 10 min do ul. Odrodzenia w Bierutowicach. Tu Y 4Ż, 20Z.

Skręcamy w lewo i idziemy w górę Bierutowic. Mijamy tzw. Młyn Miłości. Nieco dalej, za przystankiem PKS Bierutowice-Wang, osiągamy węzeł szlaków; kończy się tutaj szlak 4Ż. Za znakami trasy 20Z skręcamy w lewo. Schodzimy stromo ul. Szkolną, mając przed sobą widok na Rudawy Janowickie, a po lewej na wschodnie Karkonosze. Szlak mija budynek szkolny i wiedzie dalej drogą szutrową. Przy DW „Lech” schodzimy z drogi w lewo i ścieżką przez łąkę docieramy do budynku na skraju lasu. Za budynkiem szlak prowadzi płasko ścieżką biegnącą przez las. Przechodzimy słabo zaznaczoną przełączkę między Husycką Górą (777 m) z lewej a Saneczkową (789 m) z prawej.

Wychodząc z lasu wkraczamy na asfalt ul. Myśliwskiej, która obniża się łagodnie. Po 20 min od węzła szlaków w Bierutowicach osiągamy Y 20Z, 1C. Oba szlaki obniżają się nieco stromo, by po kilku minutach doprowadzić nas do V 1C, 20Z. Stąd idziemy nadal prosto obniżając się łagodnie. Niebawem docieramy do rozwidlenia drogi (przy „Juhasówce”), gdzie kierujemy się w prawo, a następnie w lewo na most. Tu ul. Kolejowa przekracza potok Łomnicę, by niebawem doprowadzić nas do przejazdu kolejowego. Po przekroczeniu torów skręcamy w prawo i dochodzimy do stacji PKP i węzła szlaków w Karpaczu – od Bierutowic 40-45 min. Tu do naszej trasy 20Z dołączają szlaki czarny i żółty, prowadzące w Karkonosze.

Z placyku przed stacją kierujemy się w lewo i schodkami dochodzimy do skweru.

Z niego skręcamy w prawo na główną ulicę Karpacza. Podchodzimy ul. 1 Maja, mijając kawiarnię „U Koka” i pole namiotowe, a nieco wyżej dom ostatniego z „laborantów” (tak nazywano dawnych zielarzy sudeckich). Po lewej stara pasterska buda – relikt dawnej zabudowy. Na rozwidleniu skręcamy w lewo, w ul. Obrońców Pokoju. Obniżamy się łagodnie w dolinę Łomniczki. Ulica skręcając w lewo przekracza most na potoku, za którym towarzyszący nam żółty szlak odchodzi w prawo (wiedzie on do schroniska PTTK „Nad Łomniczką” – 1.25 godz.). My idziemy prosto, mijając po lewej basen i pole namiotowe, a nieco dalej orbisowski hotel „Skalny”. Po prawej zespół „bacówek” DT PTTK „Wilcza”. Ul. Obrońców po 20-30 min od stacji PKP doprowadza nas do rozwidlenia ulic i szlaków. Towarzyszący nam szlak czarny skręca w prawo (prowadzi on przez Sowią Dolinę na Sowią Przełęcz – 1.45 godz.). My idziemy w lewo i przekraczamy most na Płomnicy; tuż za mostem warto zejść ze szlaku w prawo, ścieżką wiodącą brzegiem strumienia, by zwiedzić grupę skalną Krucze Skały. Ul. Staszica podchodzimy łagodnie do ul. Buczka, którą skręcamy w prawo. Idziemy przez las, mijając willową zabudowę wschodniej dzielnicy Karpacza. Po 20-25 min od Kruczych Skał przekraczamy most na potoku Skałka i nieco dalej skręcamy w prawo, w szeroką drogę szutrową.

Niebawem szlak kieruje się w lewo, na ścieżkę wiodącą przez brzozowy las. Po skręcie w lewo ścieżka obniża się nieco. Na skrzyżowaniu dróg leśnych idziemy prosto i po 20 min od mostu na Skałce wychodzimy z lasu. Przed nami panorama Gór Sokolich i Rudaw Janowickich. Dalej szlak prowadzi skrajem pastwiska i liściastego zagajnika. Po prawej, nieco z tyłu, widok na Grzbiet Kowarski. Idąc wzdłuż ogrodzenia obniżamy się łagodnie; po lewej widok na zabudowania Krzaczyny – dzielnicy Kowar.

Dochodząc do pierwszego z zabudowań przekraczamy most na potoku Malina. Po chwili osiągamy drogę asfaltową, którą kierujemy się w lewo. Idziemy, obniżając się, ul. Główną, z której niebawem szlak skręca w prawo na drogę szutrową. Nią podchodzimy przez las i po 20-25 min marszu docieramy do leśniczówki „Jedlinki”. Tu na skrzyżowaniu dróg leśnych skręcamy w lewo. Dołącza do nas szlak żółty (biegnący poza opisanym tu rejonem; w prawo znaki żółte prowadzą na Skalny Stół). Dalej idziemy szeroką śródleśną drogą w kierunku wschodnim. Na rozwidleniu szlak skręca na drogę w prawo. Po lewej w prześwitach leśnych widoki na Kowary. Po 20 min od leśniczówki rozwidlenie drogi i szlaków. Znaki żółte wiodą dalej prosto, sprowadzając krótszą drogą do Kowar. My skręcamy w prawo i idziemy dalej łagodnie wznoszącą się drogą obsadzoną modrzewiami. Po 15 min łagodnego podejścia skręcamy w lewo na wąską ścieżkę leśną.

Początkowo idziemy równolegle do drogi, później wiodąca nas ścieżka skręca bardziej w lewo i obniża się. Przekraczamy potok Pluszcz. Z lewej dołączają znaki niebieskie, podchodzące z Kowar przez wąwóz Uroczysko. Dochodzimy do mostku na potoku Piszczak. Tu, na wysokości 580 m, węzeł szlaków. W prawo odchodzi szlak czarny prowadzący na przełęcz Okraj (1.30 godz.).

Do Kowar pójść stąd możemy również szlakiem niebieskim, przechodzącym przez Uroczysko (wariant bardziej uciążliwy, lecz znacznie ciekawszy; znaki niebieskie łączą się znów ze szlakiem 20Z tuż przed zabudową Kowar).

Kontynuując wędrówkę szlakiem 20Z idziemy dalej prosto, w kierunku” wschodnim. Towarzyszą nam znaki niebieskie. Po kilku minutach dochodzimy do skrzyżowania z Drogą Piaskową. Tu szlak niebieski odłącza się prowadząc do odległej o 20 min marszu stacji turystycznej „Nad Jedlicą”. My skręcamy w lewo i nieco stromo schodzimy skrajem łąki. Tuż przed pierwszym budynkiem dołącza z lewej szlak niebieski sprowadzający z Uroczyska. Skręcamy w prawo w ul. Wiejską, która obniża się do wiaduktu kolejowego. Ścieżką przez mostek na Piszczaku przechodzimy pod wiaduktem i skręcamy w lewo. Podchodzimy nieco między nasypem kolejowym a ogródkami działkowymi. Przekraczamy polną drogę i wyraźną ścieżką – nieco w lewo – idziemy łagodnie w górę. Przed nami kaplica Św. Anny w Kowarach na tle panoramy miasta. Po prawej Rudawy Janowickie. Idąc dalej prosto dochodzimy do ul. Małgorzaty Fornalskiej, która w kilka minut sprowadza nas do głównej ulicy Kowar. Tu skręcamy w lewo i niebawem docieramy do ratusza, przy którym węzeł szlaków; od węzła szlaków ponad Uroczyskiem – 40 min. W tym miejscu wschodni kraniec Szlaku Podgórskiego (dalej znaki zielone prowadzą w Rudawy Janowickie). Od tego miejsca szlak niebieski opisany jest jako 21N, który wraz ze szlakiem żółtym sprowadza do dworca PKP w Kowarach – 10 min.

Czasy przejść w kierunku przeciwnym: od ratusza w Kowarach do węzła szlaków ponad wąwozem Uroczysko – 50 min, do leśniczówki „Jedlinki” – 1.30 godz., do Kruczych Skał – 3.10 godz.; Karpacz (PKP) – 3.40 godz., Bierutowice – 4.30 godz., Borowice – 5.30 godz., wodospad Podgórnej – 6.15 godz., Przesieka 6.30 godz., Zachełmie – 7.15 godz., Przeł. Żarska – 7.45 godz., Jagniątków – 8.35 godz., Grzybowiec – 9.20 godz., Michałowice – 9.50 godz. GOT 45 pkt.

Uwagi ogólne

• Szlaki opatrzone są kolejnymi numerami, od 1 do 25, przy czym przy numerach poszczególnych szlaków umieszczone są zawsze symbole literowe informujące o kolorze szlaku; szlaki czerwone oznaczone są symbolem „C”, niebieskie-literą „N”, żółte -,,Ż”, zielone -„Z”, czarne-symbolem „S”. Tak więc np. oznaczenie „3Z” określa szlak zielony opisany w przewodniku pod numerem 3, symbol „12N” oznacza szlak niebieski opisany pod numerem 12 itd.
• Skrzyżowania szlaków oznaczone są symbolem „X”, przy czym przyjąłem zasadę umieszczania na pierwszym miejscu szlaku przychodzącego z lewej strony (zasada ta stosowana jest i przy innych rodzajach węzłów szlaków). Tak więc np. oznaczenie „X3Z,12N” zawiera dodatkową informację, że – dla turysty podążającego zgodnie z kierunkiem opisu- znaki zielone dochodzą do węzła szlaków z lewej strony.
• Osobne oznaczenia przyjąłem dla częstych w terenie sytuacji, w których szlaki nie krzyżują się, lecz łączą, prowadząc dalej wspólnie, oraz dla sytuacji, w których biegnące razem szlaki rozwidlają się, rozchodzą.
• Rozwidlenia szlaków biegnących wspólnie oznaczone są w opisach tras symbolem „V”; np. oznaczenie „V8S, 23C” wskazuje, iż szlak czarny opisany pod numerem 8 oraz biegnący z nim wspólnie czerwony szlak nr 23 rozchodzą się (przy tym pierwszy z nich kieruje się w lewo).
• Połączenie się szlaków, dalej biegnących wspólnie oznaczane jest symbolem „Y”- np. oznaczenie „Y2Ż, 4N” wskazuje, że w danym miejscu zbiegają się dwa szlaki, prowadzące dalej wspólnie, przy czym znaki żółte dołączają z lewej strony.
• Dodatkowe oznaczenia zastosowane zostały dla zobrazowania sytuacji terenowej na rozstajach więcej niż dwóch szlaków. Gdy od „wiązki” np. trzech szlaków odłącza się jeden, a pozostałe biegną nadal wspólnie – informuje o tym litera „i”; np. oznaczenie „V3Z i 5N, 2Ż” wskazuje, że szlak zielony odłącza się (w lewo) od biegnących nadal razem szlaków niebieskiego i żółtego.
• Gdy natomiast równocześnie rozchodzą się wszystkie trzy (niekiedy cztery) biegnące wspólnie szlaki, sytuacja taka sygnalizowana jest dwukropkiem; np. oznaczenie „V3Z: V5N, 2Ż” informuje, że od węzła szlaków rozchodzą się równocześnie – kolejno od lewej strony – szlak zielony, niebieski i żółty.
• Podane w opisach tras czasy przejść nie uwzględniają czasu przeznaczonego na odpoczynki czy zwiedzanie zabytków.
• Punkty do Górskiej Odznaki Turystycznej (GOT) stanowią w każdym przypadku sumę punktacji dla całej trasy. Po opisie każdej z tras podane są czasy przejść w kierunku odwrotnym i suma punktów do GOT dla przeciwnego kierunku wędrówki.

Źródło: Bohdan W. Szarek „Kotlina Jeleniogórska”